Albert Cossery - De trotse bedelaars

Recensie door Philipp van Ekeren
Uitgeverij Jurgen Maas
Schwob zomeractie 2021

Daar waar niets is, woedt de storm tevergeefs

Bij een kennismaking in Amerika wordt al vrij snel gevraagd hoeveel men verdient. Als je daar zegt dat je niet werkt oogt dat mateloos respect. Het betekent dat je genoeg geld hebt vergaard om nooit meer te hoeven werken. Daar moest ik aan denken bij het lezen van De trotse bedelaars van Albert Cossery.

Drie van de vier hoofdpersonen werken niet en leven een rijk en aardig zorgeloos leven. Want als je niets hebt en geen wensen najaagt hoef je je ook nergens zorgen om te maken. En als je ook nog amper eet en slaapt is een minimale levensbehoefte ruim voldoende.

'Hij kende armoede geen enkele waarde toe, het bleef voor hem een abstract gegeven.'

Ook al staan deze bedelaars op een laag maatschappelijk niveau, hun eruditie daarentegen is hoog.

Cossery schildert in zijn roman de vier mannen zo sterk en genuanceerd dat de lezer een nauwgezet beeld krijgt van de verschillende personages. In al zijn romans neemt hij trouwens ruim de tijd om de hoofdpersonen tegen het licht aan te houden. Dit verhaal wordt gelardeerd met de gedachtes van de protagonisten. Hun denkwijze, levenshouding, visie op de wereld komen uitgebreid aan bod en worden inzichtelijk voor de lezer. En af en toe sijpelt er iets door uit het verleden.

Degene waar het allemaal om draait en waar het verhaal mee begint is Gohar, een voormalige docent op de Universiteit, die op gegeven ogenblik expliciet voor het bedelaarschap heeft gekozen. Hij weet zijn bestaan te bekostigen door het uitvoeren van een eenvoudige boekhouding voor een hoerenhuis en het schrijven van brieven voor ongeletterden. Daardoor kan hij zich een aftandse kamer veroorloven met daarin een enkele stoel en wat kranten op de vloer. Hij voelt zich rijk, gelukkig en is zeer tevreden. Door een kleine onbalans in zijn leven begaat hij iets verschrikkelijks. Deze rimpel wordt echter al snel weer rechtgetrokken.

De twee andere heren bedelaars horen bij zijn entourage. De eerste is een oerlelijke crimineel, een kleine hasjdealer, die nog steeds onder de juk van zijn dominante moeder zit. Doordat hij welbespraakt is weet hij vrijwel elke gesprek naar zijn hand te zetten. Of het nu wildvreemde vrouwen betreft of politieambtenaren. Duidelijk is dat Gohar zijn meester. Hij hangt aan zijn lippen en wil werkelijk alles voor hem doen.

'Hij had kunnen weten dat een aap in de ogen van zijn moeder de gratie heeft van een gazelle.'

De tweede is een anarchistische dromer met een baan op het ministerie waar hij geen bal uitvoert. Ook hij is welbespraakt en zijn obsessie betreft het redden van een tbc-hoertje. Ook hij legt een levensgroot respect aan de dag voor Gohar.

'De politie zou strijd moeten leveren met een levende vijand, en wel een van de ergste soort: een optimist.'

De laatste heer die ten tonele verschijnt is een rechercheur. Hij vertegenwoordigt de onderdrukkende klasse. Een wereld die haaks staat op die van de trotse bedelaars. Daar heeft de rechercheur steeds meer moeite mee. Ook omdat hij in zijn functie en privéleven aardig ongelukkig is. De bedelaars komen door hun mensenkennis snel achter een zijn geheim. Hierdoor is de rechercheur gelijk geen bedreiging meer. Zijn gesprekken met de ongrijpbare en onbereikbare bedelaars blijken verhelderend.

Cossery heeft een unieke manier van schrijven. Door de innerlijke stem door het verhaal te vlechten krijgen de spelers diepte, komen tot leven en worden hun motieven en beweegredenen voelbaar. Alle superieure zinnen staan als een huis. Alle woorden zijn secuur gewogen en gekozen. Geen woord is overbodig. Maar het is zeker geen droge kost. Naast sprankelende dialogen wisselen humor en cynisme elkaar af.

'Ze zwegen en zonder van hun plaats te komen luisterden ze met verbazing naar de kreten van genot die in de kamer naast hen weerklonken. Na enige tijd hoorden ze het gerinkel van een ijzeren voorwerp: het was de waskom die de vrouw van de man zonder armen en benen gebruikte om zich te wassen nadat ze de liefde hadden bedreven.'

Daardoor is dit proza een genot voor elke taalliefhebber. Ik ben niet in staat om dit boek in de originele Franse uitgave te lezen maar, omdat de Nederlandse vertaling qua taal zo geweldig overeind blijft, wil ik hier een groot compliment maken voor de vertaler Rosalie Siblesz. 

Het mooie van literatuur is dat je kennismaakt met andere werelden, met andere denkbeelden, met totaal andere levens. Juist in onze huidige hyperkapitalistische maatschappij waar, voor veel mensen, alles draait om bezit is en de afstandelijke manier waarop we met elkaar omgaan is De trotse bedelaars voor mij een vermakelijke verademing. Een spiegel die aan het denken zet, zoals ook de rechercheur in deze klucht.

Lees hier de recensie van Marjon Nooij

Titel: De trotse bedelaars

Auteur: Albert Cossery

Vertaling: Rosalie Siblesz

Pagina's: 284

ISBN: 9789491921872

Verschenen: april 2021