Recensie
door Eric Waut
Uitgeverij
Van Oorschot
De natuurliefhebber aan het werk
"Wer
dir, ja dir Natur, sein ganzes Sein ergeben,
Der ühlt das herbe
Weh der armen Erde kaum;
Du lebst in ihm, er lebt in dir ein
selges Leben,
Und diese Seligkeit ist mehr als
flüchtiger Traum"
Met deze strofe uit een gedicht van Ludwig Bechstein (1801-1860) An die Natur, opent Jac. P. Thijsse Nu ga ik er eens op uit; zijn natuurdagboeken.
Jacobus Pieter Thijsse werd geboren in 1865 te Middelburg. Zijn vader was beroepsmilitair en later als burger actief in militaire sfeer. Hij bracht zijn jeugd door in Grave, Woerden en Amsterdam. Thijsse volgde een opleiding als onderwijzer maar was vooral gefascineerd door de natuur. Hij had duidelijk ambitie om over zijn observaties in de natuur te gaan schrijven. Hij huwde in 1891 met Helena Christina Petronella Bosch. Het gezin heeft een tijdje gewoond te Texel alwaar hij hoofd van de Franse school was. Ze zijn echter teruggekeerd naar Amsterdam. Later is het gezin Thijsse gaan wonen te Bloemendaal. Thijsse raakte bevriend met een andere natuurliefhebber, Eli Heimans (1861-1914). Samen leverden ze een belangrijke bijdrage aan de popularisering van de natuurstudie en stonden ze aan de basis van de natuurbescherming in Nederland. In 1922 kreeg Thijsse een eredoctoraat van de Universiteit van Amsterdam. Thijsse overleed in 1945.
Jac. P. Thijsse is ook bekend voor de zogenaamde Verkade-albums die verschenen vanaf het begin van de vorige eeuw. De koekjesfabrikant Verkade voegde plaatjes bij zijn producten. Deze konden worden verzameld en in speciaal daarvoor gemaakte albums worden ingeplakt. Hierbij beschreef Thijsse de Nederlandse flora en fauna op boeiende wijze. Bekend zijn de jaargetijdealbums (Lente, Zomer, Herfst en Winter) en albums over biotopen en natuurgebieden, zoals het Naardermeer. (1) Ze blijken tweedehands nog behoorlijk gezocht en van enige waarde. Daarnaast is Thijsse ook gekend voor een reeks andere uitgaven zoals: Het Vogeljaar en talloze artikelen voor De Levende Natuur.
Het is momenteel een hype aan het worden. Terwijl er vrij onheilspellende berichten zijn hoe slecht het gesteld is met onze aarde komt een deel van de bevolking naar buiten. Wandelaars en hikers lopen elkaar voor de voeten.
Wandelen is stilaan ook een literair thema aan het worden. Uitgeverijen zullen dit ook reeds hebben opgemerkt. Natuurdagboeken van bepaalde auteurs worden (her)ontdekt. Het was dan toch wel even afwachten hoe het zou aflopen met de uitgave van deze dagboeken (I: periode 1884-1887 en II: periode 1894-1898) van Jac. P. Thijsse. Een eerste vaststelling is namelijk dat Thijsse in deze dagboeken weinig of geen persoonlijke beschouwingen prijsgeeft. Verder dan een: 'Geen dag is verloren die ons in aanraking brengt met het leven der natuur' komt hij niet. Zelfs als hij op stap is met de bekende auteur Frederik van Eeden (1860-1932) blijft hij de zakelijke bioloog die observeert en noteert. Het is hier zeker geen natuurdagboek zoals dat van Nescio. Thijsse was geen mysticus. Wat maakt dit boek dan zo bijzonder?
Vooreerst is het zo dat deze uitgave zeer rijk geïllustreerd is met Thijsses eigen tekeningen, en met het prachtige beeldmateriaal uit de Verkadealbums en andere boeken van Thijsse. Werkelijk fascinerend en verhalend. Zeker als Thijsse een beschrijving geeft van wat hij ziet. Een andere reden is toch wel de vaststelling dat iets meer dan honderd jaar geleden het echt beter gesteld was met de biodiversiteit. Zo nemen we kennis in een artikel uit 1897 van een observatie van heel wat grutto’s die komen aanvliegen. Zelf nooit gezien.
Thijsse was een natuuractivist die (soms) in actie schoot toen bepaalde prachtige stukken natuur een andere bestemming zouden krijgen. Toch is hij af en toe een pragmaticus. Hij zocht zijn 'kleine' overwinningen. Bekend, en mooi omschreven in dit boek, is zijn actie in verband met het Naardermeer. Dit gebied was omstreeks 1900 ontdekt als vogelrijk gebied. Er waren echter plannen om hiervan een vuilstortplaats te maken. Hiertegen kwam er protest waarbij Thijsse het voortouw nam. Een en ander resulteerde in de oprichting van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland.
Een andere reden is de selectie van artikelen van Thijsse die in deze uitgave zijn opgenomen. Hier zien we de natuurliefhebber aan het werk. Mooie omschrijvingen en zin voor detail. Zelfs een beetje avontuurlijk. Moeilijk wel om te volgen wanneer je geen bioloog van opleiding bent. Toch is er af en toe enige duiding en zijn al de vertalingen van de Latijnse namen keurig opgenomen in een register.
Het is wel even schrikken als we kennis nemen dat er af en toe in opdracht en om wetenschappelijke redenen een vogel en nestje diende te sneuvelen. Het is echter minder schrikken dan wat te lezen is in andere negentiende-eeuwse boeken op het gebied van de natuurlijke historie. Ik herinner mij het werk van Alfred Russel Wallace, Het Maleise eilandenrijk, in dat verband nog als een prachtig werk, met uitzondering van de passages waar de auteur beschrijft hoe hij op jacht gaat. Het zijn de tijden toen er nog geen camera’s konden meereizen met krachtige lenzen. Opgezette dieren in een museum waren het equivalent van de natuurdocumentaires van nu. Zo denk ik maar.
De echte meerwaarde van dit boek is de wijze hoe de samensteller, Marga Coesèl, is te werk gegaan. Mooie verzameling van beeldmateriaal, verklarende voetnoten en verduidelijkingen. Ogenschijnlijk de juiste keuzes gemaakt. Vakwerk! Marga Coesèl is biologe en als gastonderzoeker verbonden aan de Artis Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam en jarenlang actief in de Heimans en Thijsse Stichting. (2)
Deze prachtige uitgave van Van Oorschot hoort in de betere boekenverzameling.
Voetnoten:
--
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Laat gerust een reactie achter.
Dat wordt zeer op prijs gesteld en we willen graag weten wat je ervan vindt.