Judit Neurink – DNA liegt niet. De zoektocht naar verloren Joodse familie

 

Zoektocht naar wortels leidt tot interessante familieverhalen

Judit Neurink (1957) is journalist en auteur. Ze heeft ruim dertig jaar ervaring in de journalistiek, met een sterke focus op het Midden-Oosten, met name Irak. Ze woonde elf jaar in de Koerdische Regio van Irak. In die tijd zette ze een mediacentrum op om lokale journalisten te trainen en was ze correspondent voor Nederlandse en Belgische media zoals Trouw, De Standaard, NOS en VRT. Momenteel woont ze in Athene. Haar meest recente roman is Rahila’s geheimen.

Marjon Nooij

In DNA liegt niet onderzoekt Neurink de achtergrond van het onduidelijke familieverhaal dat er aan haar vaders kant Joodse wortels zouden zijn. Ze heeft al langere tijd een fascinatie voor DNA en genealogie, en besluit DNA-testen te laten doen en de zoektocht aan te gaan, waarbij ze hulp zoekt bij ervaringsdeskundigen en een aantal journalisten. Ze is geïnteresseerd in het menselijke verhaal boven het academische, dus richt ze zich bijna niet tot de wetenschappers. Centraal staat de vraag: wat doen ontdekkingen met onze levens en wat betekenen die op de langere termijn?

‘Hebben we met het ontwikkelen en commercieel aanbieden van DNA-onderzoek misschien een doos van Pandora geopend? Of brengt die kennis ons de rust en zekerheid die we blijkbaar zoeken?’

DNA-testen, zoals je die kunt laten onderzoeken bij bedrijven als MyHeritage, 23andMe en AncestryDNA, zijn de afgelopen jaren wereldwijd heel populair geworden en meer dan honderd miljoen mensen hebben hier al gebruik van gemaakt. Neurink spuugt in menig buisje om haar DNA te laten onderzoeken en krijgt in de uitslagen soms te zien dat er Scandinavische en Britse matches (in Centimorgans) zouden zijn, terwijl die in haar stamboom niet terug te vinden zijn. Er blijken in de uitslagen van de bedrijven onderling veel verschillen te zijn in de percentages. ‘Hoe meer gegevens ze in hun database kunnen gebruiken om jouw DNA mee te vergelijken, hoe betrouwbaarder de uitslag.’

Neurink heeft bij vele Joden bakzeil gehaald als ze vroeg of ze bereid waren om ook een DNA-test te doen. De reden daarvoor zou volgens haar kunnen zijn dat onder andere de ervaringen in WOII ertoe hebben geleid dat er angst in hun genen is geworteld voor het beschikbaar stellen van DNA-gegevens waardoor ze traceerbaar en identificeerbaar zouden zijn. Er is nog altijd de angst dat je gegevens niet veilig zijn in geval van hacks, getuige het datalek bij 23andMe in 2023, waarbij de gegevens van 6,9 miljoen mensen werden gestolen en te koop werden aangeboden.

Ook is er aandacht voor de Joodse genen die bijvoorbeeld onder moslims te vinden zijn. Te denken is dan onder andere aan de Stolen Generations, zoals Jemenitische kinderroof in Israël, de verkoop van kinderen voor illegale adoptie in Georgië en bij native Americans en Aborigials. Maar ook aan huwelijken tussen moslims en Joden, waarbij Joden in het Midden-Oosten hun geloof geheim hielden en zich bekeerden tot de islam; de zogenaamde gedwongen bekeerlingen en de cryptojoden, die een geheim Joods leven leidden, naast hun openbare leven.

‘Lydia bleek als baby te zijn weggegeven aan een Pools gezin. Op haar twaalfde hoorde ze dat ze geadopteerd was. Ze was in shock. Ook omdat ze Joods bleek te zijn. Dat is in Polen erg belastend. Ze heeft nooit geweten wat er met haar familie is gebeurd. Ze had gehoord dat haar vader arts was.’

Huwelijken binnen de familie, groepen of subgroepen bemoeilijken DNA-onderzoek, doordat genen dubbelen en familieleden dichterbij lijken dan ze in werkelijkheid zijn. 

DNA liegt niet geeft je een inkijkje in de wereld van de commerciële DNA-testen en hoe ingewikkeld het is om te ontdekken met wie je matcht. Neurink geeft tal van voorbeelden van uitslagen die grote teleurstelling kunnen veroorzaken en familiegeheimen boven tafel brengen, zoals ontdekken dat je vader niet je biologische ouder is of dat je te maken hebt met een verzwegen adoptie. Ook is de kans aanwezig dat gevonden matches geen contact willen. Het was haar zelf te doen om haar vermeende Joodse wortels te vinden en bij het relatief nieuwe bedrijf Genomelink vindt ze tot haar verrassing dan eindelijk een aanwijzing die daarop kan duiden. Deskundigen zeggen echter dat deze ‘diepe’ DNA-metingen niet betrouwbaar genoeg zijn. En passant ontdekte ze dat er in haar familie een nazi zat; een oudoom die door iedereen is verzwegen.

Lang niet alle vragen kunnen worden beantwoord met de uitslag van een DNA-test en het correct duiden of interpreteren van een match is niet gemakkelijk, vooral wanneer de verschillende bedrijven met verschillende uitkomsten komen die diep kunnen ingrijpen in iemands leven en verleden. Daarbij is er de waarschuwing voor het mogelijke misbruik van je gegevens. Bij AncestryDNA kun je er bijvoorbeeld sinds 2017 voor kiezen om de uitslag van je test niet publiekelijk te delen.

DNA liegt niet is geen wetenschappelijk boek. Het is een degelijk onderbouwd en beschouwend, maar persoonlijk journalistiek werk over ethische en morele dilemma’s, waarin Neurink haar eigen zoektocht aanvult met ervaringen van anderen, wat het zowel intiem als maatschappelijk relevant maakt. Het raakt aan grote thema’s, zoals identiteit, familie, herinnering, de Holocaust en het roept vragen op rond de impact van DNA-testen. Wat wil je weten en wat misschien toch liever niet?

Eerder verschenen op Tzum

--

Auteur: Judith Neurink

Titel: DNA liegt niet. De zoektocht naar verloren Joodse familie

Pagina’s: 240

ISBN: 9789464565324

Uitgeverij Mazirel Pers

Verschenen: april 2025