Rebecca Solnit - Orwell’s roses

Recensie door Eric Waut
Granta Books


Biografische tuin van weetjes via overwoekerende essays

“If war has an opposite, garden might sometimes be it, and people have found a particular kind of peace in forests, meadows,parks and gardens.”

In dit boek, dat af en toe een reeks grillige zijsprongetjes bevat, neemt de Rebecca Solnitt ons mee op een reis langs vele plaatsen, ten einde de persoon George Orwell op een totaal andere manier te doorgronden. Uitgangspunt is de ontdekking van de auteur dat Orwell in het verleden rozen plantte in de tuin van een woning in het dorpje Wallington (Hertfordshire) waar hij tijdelijk woonde. De auteur kwam dit te weten toen ze ging kijken naar bomen die Orwell er zou hebben geplant. Evenwel, deze waren inmiddels verdwenen. Maar de rozen die hij zou hebben geplant waren er nog.

We komen zo een George Orwell op het spoor die meer blijkt te zijn dan de politiek geëngageerde schrijver. Het vormt een frisse en andere kijk op de bekende auteur van 1984, Animal farm, Down and Out in Paris and London en andere werken. Niet alleen de Orwell die geconfronteerd werd met de afschuwelijke arbeidsomstandigheden in de mijnen en de gruwel van de Spaanse Burgeroorlog. Maar ook de persoon die na zijn ervaringen kon tot rust komen in zijn tuin. In zijn dagboeken worden de activiteiten in de tuin haarfijn omschreven. Geen filosofisch gemijmer, maar twijfel over de weersomstandigheden en de gevolgen hiervan voor de tuin. Later zal Orwell nog meer de afzondering opzoeken op het eiland Jura nabij Schotland.

Het is soms wel één biografische tuin van weetjes via overwoekerende essays. Af en toe komen er allerlei verhaaltjes aan bod die soms als onkruid opduiken, waar men misschien best bij de eindredactie onverbiddelijk de snoeischaar had kunnen inzetten. Toch weet Solnitt ons prima te onderhouden. Onkruid kan bij nadere studie ook mooi zijn. Meer nog, we vallen in herhaling, ze slaagt er in Orwell ons gekend omwille van zijn harde kijk op de samenleving een menselijker gelaat te geven. Achter de stuurse blik die hij lijkt te hebben komt een lieve man tevoorschijn. Net als iemand die je met enige trots in zijn tuin rustig het resultaat van hard werk weet te tonen, enkele tips heeft en je naar huis stuurt met enkele jonge plantjes.

Neem bijvoorbeeld het gegeven dat een familielid van Orwell te zien is op een schilderij van Sir Joshua Reynolds (1723-1793). Dit familielid, Charles Blair, had een zeer duistere kant omwille van zijn activiteiten als plantagehouder te Jamaïca en waar deze ook slaven inzette. Solnitt weet ons zo te herinneren aan het gegeven dat achter de ogenschijnlijke romantiek en zeemzoete beelden, die we misschien kennen van dergelijke schilderijen van Reynolds, het sfeertje dat ons ook voor ogen komt in de verfilmingen van boeken van Jane Austen, toch een zeer harde realiteit schuil ging. Als een mooie rozenstruik met vervelende doornen.

"The profound confinement of slavery and the labor-intensive sugar plantations haunt places so superficially antithetical they serve almost as alibis: the landscapes of scenic beauty that seem to have nothing to do with manipulations, labor, production, and politics. In that sense, the apoliticalness of nature was itself a political production."

Zo weet ze ons ook een andere kijk te geven op de grootschalige handel in rozen. Haar verslag over het bezoek aan een rozenkwekerij in Colombia waar ze de rozen weet te omschrijven, niet als product van de natuur, maar van uitbuiting, is het hoogtepunt in dit boek. Sommige van de rozen die we kopen zijn blijkbaar het resultaat van hard werken onder slechte omstandigheden, onderbetaald en met de nodige negatieve gevolgen voor de gezondheid van de werknemers. Als je deze passages leest ga je toch wel even nadenken de volgende keer als je bloemen gaat kopen om aan je geliefde te geven.

Net als Orwell confronteert Solnitt ons met de gevolgen van Stalin-dictatuur. Zo had hij een andere kijk op de genetica met zware gevolgen voor de landbouw. Solnitt vertelt op zeer omstandige wijze dit somber verhaal. Ook het verhaal in de marge van Stalin die citroenbomen (lemon-trees) liet planten op een plaats waar deze onmogelijk konden gedijen is opvallend. Ze weet hierdoor de gevolgen van een dictator die niet meer wordt tegengesproken zeer confronterend te omschrijven.

Dat is wel het nadeel van dit boek. Solnitt weet de sombere verhalen, het resultaat van onze moderne maatschappij, wel degelijk te vinden. Haar kritiek is wel te onderschrijven. Maar vrolijk ga je er wel niet van worden. Ook als ze het heeft over de gezondheidsproblemen van Orwell. Wie dit boek alleen voor de schoonheid van de roos zou lezen komt zeker bedrogen uit.

Bijzonder is toch wel hoe ze de essayist die George Orwell ook was mooi weet te omschrijven. Ze geeft daarbij onbedoeld een reeks tips voor wie zich ook wil wagen aan een essay.

Dit boek is dus een zeer mooi verslag van een columnist die op zoek ging naar een andere kant van deze bekende auteur. Van observaties van de rozenteelt, problemen inzake het klimaat en de manifeste ongelijkheid in onze maatschappij. Geen absolute topper, maar zeer onderhoudend en ideaal voor iemand die in een vakantieperiode eens wat interessante feiten wil bijleren en het werk van George Orwell beter wil leren kennen. Handig is ook de index op het einde waardoor je nadien de verhalen nog eens kan terugvinden. De auteur haalt ook getrouw haar bronnen aan.

Rebecca Solnit (1961) is een gekend essayist die al vele boeken heeft gepubliceerd. Bekende werken zijn onder meer Wanderlust en Men explain things to me.

--

Titel: Orwell’s roses
Auteur: Rebecca Solnitt
Pagina’s: 308
ISBN: 9781783788620
Uitgeverij: Granta Books
Verschenen: juli 2021