David Foenkinos - De familie Martin

Recensie door Tea van Lierop

Uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts      

Het had nog doller gekund, maar de dosering is prima

Stel je voor dat je als auteur totaal geen inspiratie hebt voor je nieuwe roman, wat doe je dan? Nou ja, dan ga je de straat op en spreek je de eerste de beste aan als potentieel personage voor je nieuwe boek. Zo vergaat het de verteller in David Foenkinos’ laatste roman De familie Martin, of dat een mooi verhaal kan opleveren zal blijken. Wie eerder werk van de auteur las zal wellicht wat van de thema’s herkennen, maar dit concept is totaal anders dan zijn eerdere boeken. Hij debuteerde in 2002 met Inversion de l'idiotie: de l'influence de deux Polonais (dit tweetal zal in zijn latere oeuvre nog regelmatig terugkeren). Veel eer kwam hem toe met Charlotte, een ode aan een Joodse kunstenares die onsterfelijk werd door haar leven in schilderijen achter te laten. Voor dit boek ontving hij onder andere de Prix Goncourt des Lycéens.

De eerste persoon die aangesproken wordt is ene Madeleine Tricot, een dame op leeftijd die vroeger werkte voor Karl Lagerveld, een van de grapjes waarmee Foenkinos zijn verhaal verlucht. Soms legt hij ze uit, soms niet, wat zo zijn voordelen heeft. Madeleine hapt toe en vertelt openhartig over haar leven. In fragmentarische zeer korte hoofdstukjes krijgen we, bijna filmisch, een beeld van Madeleines dochter Valerie en haar gezin. Deze familie heet Martin en dat vindt de verteller een bijzonder geschikte, want veel voorkomende, naam. Geen kans op achteraf gedoe van lezers die zich aangesproken of benadeeld voelen.

Vrijwel meteen zit er vaart in de ontwikkeling van de roman. Onze verteller heeft natuurlijk zelf ook een leven, zijn verhaal mag geen belangrijke rol spelen, maar doet het toch. De gesprekken lenen zich voor het uitwisselen van gegevens en daarbij past geen eenrichtingsverkeer. Hoewel hij probeert de focus te houden op de personages komt de spot regelmatig op zijn eigen leven te staan. Dat kan zijn omdat Valerie oprecht geïnteresseerd is in het wel en wee van de schrijver, maar vaker nog roept de familie Martin vragen op over zijn eigen leven. Een abrupte beëindiging van zijn relatie met Marie houdt hem nog steeds bezig en loopt als een rode draad door de hoofdstukjes. Het liefst blijft hij stil omdat hij ‘zichzelf het beste kent’ en is geobsedeerd door schrijven:

'[…] dat blijft nu eenmaal de beste manier om ver weg van jezelf te reizen. En ik probeer mezelf liever te ontvluchten dan te begrijpen.’ (pag.45)

Het intensieve contact met de familie verloopt niet altijd even vlekkeloos, de ene keer krijgt hij totaal geen medewerking van de twee tieners of Patrick de echtgenoot, een andere keer wordt hij gevraagd als huiswerk begeleider of mag hij bemiddelen in een precaire liefdes kwestie van dochterlief. De vraag is of de personages hun gedrag aanpassen aan hun nieuwe status, want ze komen wel in een boek! Er zijn nogal wat verhaallijnen, niet dat het er teveel zijn, maar als lezer ben je wel benieuwd hoe die lijnen zich ontwikkelen. Alles oplossen is niet nodig in een roman, een aantal draadjes mag los blijven om de fantasie over de afloop te prikkelen. Hetzelfde geldt voor het verwachtingspatroon, het pleit voor de auteur wanneer hij weet te verrassen. En dat doet Foenkinos! Behalve dat hij met dit boek laat zien dat mensen met een ogenschijnlijk ‘onspannend’ leven wel degelijk in een stroomversnelling kunnen komen waarmee een kettingreactie ontketend wordt overdrijft hij deze mogelijkheid niet. Het had nog doller gekund, maar de dosering is prima.

Wat betreft de herkenbaarheid van de thema’s en stijl valt op dat in dit boek weer een oudere dame ten tonele verschijnt, een lieve dame met een sterk karakter, net zoals hij in Herinneringen zijn oma beschrijft. Ook zijn schrijverschap komt voor in zowel De familie Martin en Herinneringen. Verder zijn de speelse voetnootjes een soort signatuur van Foenkinos, deze keer levert hij op deze manier commentaar zoals je op tv soms ziet wanneer de acteur zich richt tot de kijker. Erg leuk om zo deelgenoot te worden van het hoe en waarom van bepaalde keuzes. Als intermezzo’s komen er het en der samenvattingen wat er tot nu toe verzameld is aan ‘materiaal’.

Tot slot levert Foenkinos nog wat kritiek op de maatschappij. Dat doet hij onder meer door het leiderschap van Patricks manager op de korrel te nemen. Het wordt bijna een slapstick, maar het uitvergroten geeft aan hoe machtsverhoudingen kunnen ontsporen en mensen tot marionetten gemaakt worden. De manager is een Zwitser, zou er tussen Frankrijk en Zwitserland een rivaliteit bestaan? Het is een van de vragen die opkomen bij dit onderhoudende boek. Vergeleken bij Charlotte en Herinneringen is dit boek wat luchtiger van toon, misschien ligt het iets dichter bij Delicatesse, een prachtig boek (verfilmd) waarin de liefde een thema is, maar ook hier heerst een heftige bedrijfscultuur waarin de machocultuur een tegenstelling vormt met de menselijke maat. Wie graag wil weten hoe het Madeleine vergaat, haar leven kreeg in haar jonge jaren een traumatische wending, zal het boek zelf moeten lezen en dat is zeker geen opgave. Het zou een prachtige kennismaking zijn met deze veelzijdige auteur!

Titel: De familie Martin

Auteur: David Foenkinos

Vertaling: Sanne van der Meij

Pagina's: 220

Uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts

ISBN: 9789463934268

Verschenen: september 2021