donderdag 17 december 2020

Émile Zola - Thérèse Raquin

Recensie door Cies
Uitgeverij Van Holkema & Warendorf


Overspel, moord en zelfmoord
 

Thérèse Raquin
(1867) van Emile Zola (1840 – 1902) wordt algemeen beschouwd als de eerste naturalistische romans. In de jaren voorafgaande aan Thérèse Raquin had Zola al een aantal korte verhalen, toneelstukken, literaire kritieken en romans geschreven, zonder al veel indruk te maken. Met Thérèse Raquin kwam hier, al was het met horten en stoten, grote verandering in. Het boek werd  in eerste instantie in de (literaire) pers fel bekritiseerd voor het zo open en bloot beschrijven van overspel, moord en zelfmoord zonder daar met moreel misprijzen over te schrijven. Deze kritieken waren redenen voor Zola om bij de 2
e druk (zo veel succes had deze roman nog net wel) een voorwoord te schrijven. In dit voorwoord legt hij uit dat hij de gemoedstoestanden van zijn personages heeft willen bestuderen en niet hun morele karakter. Dit is veel meer dan een accentverschil met wat er in die jaren aan romans werd gepubliceerd. Zola stapt als eerste over van het beschrijven van aangeleerde sociale normen en waarden én het vellen van een moreel oordeel naar het beschrijven van aangeboren natuurlijke driften zonder daarover een moreel oordeel te geven.  Hij doet dit geïnspireerd door het werk van de Franse wetenschappers Auguste Comte, Hypolite Taine en Claude Bernard. Alle drie waren zij voorstander van empirische methoden van beschrijven en experimenteren. Alle drie gingen ze uit van een groot verschil tussen ‘nature’ (biologische factoren, aangeboren eigenschappen) en ‘nuture’ (sociale milieu waarin iemand opgroeit, wat hij/zij van huis uit mee krijgt) en de invloed die maatschappelijk aanvaarde normen en waarden op het menselijk gedrag hebben. 

Het verhaal in Thérèse Raquin is redelijk eenvoudig. Thérèse wordt op jonge leeftijd geadopteerd door haar tante en groeit samen op met haar neef Camille in een Frans provinciestadje. Camille heeft een zwakke gezondheid en zijn moeder is wel heel erg bezorgd om hem. Wanneer ze alle twee op gepaste leeftijd zijn, trouwen Camille en Thérèse met elkaar. Van (romantische) liefde is geen sprake. De zwakke Camille recht een keertje zijn rug, wanneer hij besluit om samen met echtgenote en moeder te verhuizen vanuit de provincie naar Parijs. Daar baten de twee vrouwen een armzalig textielwinkeltje uit en heeft Camille een kantoorbaantje. Op het moment dat Camille zijn collega en oud-dorpsgenoot Laurent mee naar huis neemt, verandert alles voor Thérèse. Ze krijgt een verhouding met Laurent. Het enige wat hun tempert in het dagelijks botvieren van de vleselijke lusten is de heersende huwelijksmoraal en dus Camille. Door Camille uit de weg te ruimen zou er alle ruimte moeten ontstaan voor Thérèse en Laurent om samen gelukkig te worden. Helaas zo werkt het niet. In prachtige hoofdstukken beschrijft Zola hoe Camille als het ware tussen Thérèse en Laurent in bed ligt. Ze worden er alle twee gek van en wanneer ze geen enkele uitkomst meer zien, stappen ze alle twee gelijktijdig uit het leven. 

De ophef over Thérèse Raquin zat dan ook niet zozeer in wat Zola beschreef, want overspel, moord, zelfmoord en huiselijk geweld kwamen wel vaker voor in romans, maar was het de criticasters te doen om hoe hij het beschreef. Zo schrijft Zola meerdere keren dat de overspeligen geen enkele morele wroeging voelen over wat ze hebben gedaan, maar ‘slechts’ fysieke walging voelen en vaak dat nog niet eens. Het is in deze eerste naturalistische roman voor Zola nog zoeken tussen aan de ene kant al te gedetailleerde en pseudo wetenschappelijke beschrijvingen van huiselijke interieurs, de gemoedstoestanden van zijn personages en aan de andere kant een heel goed leesbare en indringende roman. Dit lukt hem in latere romans als Het beest in de mens, Nana, De mijn en De kroeg nog beter. Hij heeft dan een nog beter ‘cadans’ gevonden om tempo van ontwikkelingen in het verhaal en tempo waarin het verhaal is geschreven op elkaar aan te laten sluiten.

Titel: Thérèse Raquin
Auteur: Émile Zola
Vertaling: George Pape
Pagina's: 166
ISBN: 9789031501014
Uitgeverij Van Holkema & Warendorf
Verschenen: september 2008

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Laat gerust een reactie achter.
Dat wordt zeer op prijs gesteld en we willen graag weten wat je ervan vindt.