David Szalay - Het vlees

 

De geest is gewillig, maar het vlees is zwak

De Hongaars-Engelse auteur David Szalay (Montreal, 1974) heeft al vijf titels op zijn naam staan wanneer hij Flesh schrijft, dat als Het vlees bij uitgeverij Nijgh & Van Ditmar is uitgegeven. Eerder verschenen Mag ik u een aanbod doen, Turbulentie en Wat een man is op de markt. Met zijn roman All that man is heeft hij op de shortlist van de Man Booker Prize 2016 gestaan.

De verklaring van de titel van het boek zou te vinden kunnen zijn in de Bijbel. In Genesis 6:3 wordt de mens beschreven als vlees, wat verwijst naar het sterfelijke en kwetsbare van de mens en het vatbaar zijn voor het zondige.

Marjon Nooij

In Het vlees volgen we de Hongaarse István van vijftienjarige jongen tot een man van middelbare leeftijd. Hij is met zijn moeder verhuisd naar een andere stad ergens in Hongarije en gaat naar een nieuwe school. Hij is een einzelgänger, maar vindt toch aansluiting bij een klasgenoot die ‘[…] zegt dat hij zich vaak vier of vijf keer op een dag aftrekt, wat István het gevoel geeft dat hij tekortschiet, aangezien hij het maar één of twee keer doet. Als hij dat bekent, zegt zijn vriend: “Jij hebt waarschijnlijk een minder sterke behoefte aan seks.”’

Nadat hij een blauwtje heeft gelopen bij een meisje van zijn leeftijd, wordt hij verleid door de tweeënveertigjarige buurvrouw die hij wekelijks helpt met het sjouwen van de boodschappen. Ze vraagt hem of ze hem mag kussen, wat hij toestaat met ‘Oké’. De daaropvolgende keren gaat ze steeds een stapje verder. 

'Het begint tot hem door te dringen dat ze een soort genegenheid voor hem voelt, of iets in die richting. Dat vindt hij gênant, maar in zekere zin vindt hij het ook wel prettig, al voelt hij zelf geen enkele genegenheid voor haar.

        Hij voelt helemaal niets voor haar.

Ze is gewoon een oude vrouw, misschien zelfs nog ouder dan zijn moeder.

        Het is bijna alsof ze niet eens bestaat.'

Het is zijn eerste seksuele ervaring en ondanks dat hij haar oud en lelijk vindt, is zijn verlangen naar bevrediging groot. Wanneer hij haar uiteindelijk vertelt dat hij van haar houdt, verbreekt ze de band. Hij zoekt haar regelmatig vruchteloos op tot hij op een dag haar man treft die na een handgemeen overlijdt. Het is niet duidelijk wat István’s intentie was; voor hem niet en voor de lezer niet. 

István belandt in een jeugdgevangenis en door wat hij daar heeft geleerd, kan hij als beschermer optreden voor een drugskoerier tussen Hongarije en Kroatië. Hij loopt een blauwtje bij de stiefdochter van zijn oom en besluit om het leger in te gaan. Bij terugkomst geeft hij zich over aan het snuiven van speed, drinkt hij liters Red Bull en neemt deel aan gangbangs, tot zijn moeder een baantje voor hem vindt bij een wijnhandel.

De stijl die Szalay heeft gekozen is verrassend minimalistisch. Zijn taal is bedrieglijk eenvoudig en stilistisch vlak. De kracht zit hem in de opbouw van het narratief. Hij slaat in zijn verhaal regelmatig jaren over – jaren waarin er klaarblijkelijk wel veel is gebeurd – en laat de lezer rustig aan ontdekken wat er in de ‘blanco’ periode is voorgevallen. Het toont summier wat er in István omgaat, maar Szalay laat het wel duidelijk blijken in het handelen van zijn protagonist en in de manier van communiceren die in de talrijke dialogen veelal met korte en afgemeten zinnen wordt beschreven. De auteur kauwt niets uit en laat veel te raden over aan de lezer; een knap staaltje show, don’t tell. Wat István in zijn tijd in het Midden-Oosten heeft meegemaakt wordt derhalve niet beschreven, alleen dat hij een trauma heeft opgelopen doordat hij een vriend heeft zien sterven. In een plotselinge opwelling van automutilatie slaat hij een deur en zijn hand aan flenters, waarna hij een psycholoog bezoekt die hem medicatie geeft.  

‘Hij weet niet waarom hij doet wat hij vervolgens doet. Iets welt in hem op. Voor zijn gevoel is het even puur fysiek en onwillekeurig als overgeven.

         Er klinkt een verrassend hard kabaal en dan zit er een splinterige deuk in de deur.’

Na weer een flinke sprong in de tijd redt István door een doortastende actie het leven van een oudere man die een uitzendbureau heeft voor beveiligingsmedewerkers. Hij biedt István aan een baan voor hem te regelen, waarna hij hem een periode onder zijn hoede neemt om hem te kneden. István kan aan de gang als chauffeur en bodyguard van miljonair Nyman en krijgt een relatie met diens vrouw Helen, die hem, net als de vroegere buurvrouw, ook vraagt of ze hem mag kussen. Ook deze relatie begint als ongelijk. Als Nyman komt te overlijden vliegen de gebraden duiven hem in de mond. Hij geniet aanzien, tot er een vette adder onder het gras blijkt te zitten. De moeizame relatie met zijn initiatiefloze stiefzoon doet hem ook geen goed.

István is een introverte en afstandelijke man, hoewel hij niet onsympathiek overkomt. Hij praat weinig, meestal alleen op uitnodiging of hij antwoord door eerst de vraag te herhalen, alsof hij zo tijd wil winnen om even na te denken. Als hij dan antwoord geeft, is het vaak ‘oké’, of een andere korte reactie.

Wat wil hij eigenlijk zelf in het leven? Wat zijn de doelen die hij zichzelf heeft gesteld? Hij gedraagt zich stoïcijns en lijdzaam, lijkt ten prooi te zijn gevallen aan een hechtingsproblematiek. De meeste dingen overkomen hem en hij lijkt over weinig zaken zelf de regie te hebben of te nemen. Het leven lijkt een worsteling. Hij heeft moeite met zelfreflectie, hoewel hij door de ontwikkelingen van zijn zoontje over de basale dingen van het leven en existentiële verlangens gaat nadenken. Ook andere belangrijke personages blinken niet uit in het hebben van een open karakter en zijn veelal diep in zichzelf gekeerd.

Het verhaal is volledig geschreven in de tegenwoordige tijd en het perspectief ligt bij István. Bijzonder echter zijn een tweetal korte perspectiefwisselingen, waarbij de focus ineens op een ander personage ligt. Waarom de auteur dat doet, is onduidelijk en het past niet in de constructie. 

De auteur onderzoekt in Het vlees de zoektocht naar de zin van het leven en de deceptie die op de loer ligt. Gaandeweg het verhaal worden deze thema’s duidelijk. 

Szalay is een opmerkelijk literair talent door zijn onderkoelde en beknopte schrijfstijl die bedrieglijk eenvoudig en nuchter oogt. De roman is absoluut meeslepend, ontroerend en aangrijpend, maar het verhaal valt pas echt goed op zijn plaats als de laatste bladzijde is gelezen. Het is een verhaal dat blijft nazinderen en tijd nodig heeft om er nog een flinke poos op herkauwen. 

--

Eerder verschenen op Tzum

Titel: Het vlees

Auteur: Davin Szalay

Vertaling: Auke Leistra

Pagina’s: 344

ISBN: 9789038816616

Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar

Verschenen: juni 2025