Lichtpunten van onvoorwaardelijke naastenliefde
De twee delen Ondergang van J. Presser in mijn vader 's boekenkast obsedeerden mij als kind. Dat ging over de oorlog. Dat ging over de Jodenvervolging. Daar stonden plaatjes in. Ik dorst er niet in te kijken. Over de oorlog werd thuis niet gesproken. Mijn vaders tewerkstelling in Duitsland hing als een zware deken over ons gezin. Pas in mijn puberteit heb ik beide delen gelezen.
Philipp van Ekeren
Dat zo'n groot deel van de Nederlandse bevolking zo efficiënt en geruisloos uit Nederland is verwijderd kon ik niet bevatten. Maar ook het feit dat het Duitse volk, zowaar tot in de laatste uren van de oorlog, massaal de joodse medemens heeft ontmenselijkt en uitgeroeid. Mijn vader durfde ik niets over te vragen. Pas aan het eind van zijn leven heeft hij eindelijk iets verteld. Ik was verbaasd te horen dat hij in Berlijn was behandeld door een Duitse arts waardoor hij de oorlog heeft overleefd. Niet alle Duitsers waren dus slecht. Goed en fout heeft mij altijd bezig gehouden.
Sinds die tijd heb ik veel boeken gelezen om erachter te komen hoe het Duitse volk in dit racistische gedachtegoed is meegegaan en de Holocaust hebben uitgevoerd. Hoe doorsnee burgers hiertoe in staat waren. Maar ook de onverschillige houding van Nederlanders en een, met de Duitse bezetter grotendeels meewerkende, overheid waardoor het slachtofferpercentage relatief zo hoog is in vergelijk tot andere Europese landen. Van de paperback Hitler, leven en ondergang van een tiran van Alan Bullock, Hitlers gewillige beulen van Daniel Goldhagen tot afgelopen jaar nog In de schaduw van gisteren van H.M. van Randwijk. En nog steeds valt het voor mij niet te doorgronden.
In onverschilligheid stond Duitsland echter niet alleen. Op de conferentie in Évian-les-Bains in 1938, bijeengeroepen door de Amerikaanse president Franklin Roosevelt om het probleem van de Joodse vluchtelingen te bespreken, was geen van de 32 aanwezige landen bereid om hun quota, om Joodse vluchtelingen toe te laten, te verhogen.
Jodenvervolging komt al eeuwen voor. In 1066 vond de eerste pogrom van Europa plaats waarbij 4.000 joodse inwoners van Granada werden vermoord.
Via Twitter volg ik al een lange tijd Kevin Prenger. Hij schrijft over de Tweede Wereldoorlog en heeft zijn eerdere boeken in eigen beheer uitgegeven. Vooral persoonlijke verhalen hebben zijn belangstelling. Zijn laatste uitgave In de schaduw van Schindler , uitgegeven bij Just Publishers, maakte mij gelijk nieuwsgierig. Juist om, als verademing, verhalen van medeburgers te lezen die hun leven wél in de waagschaal hebben gesteld om de verschoppelingen te redden in Duitsland tijdens de zwartste pagina uit de wereldgeschiedenis.
'Veel gewone Duitsers toonden zich geschrokken door de huiveringwekkende geweldsuitbarsting. Vele maakten zich echter meer druk om de ordeverstoring op zichzelf en de materiële schade dan om de slachtoffers.'
Het hoofdstuk 'Yad Vashem en de Rechtvaardigen' behandelt hij de Israëlisch staatsinstelling Yad Vashem voor het herdenken van de Joodse slachtoffers. Deze instelling heeft vele redders van Joden tot Rechtvaardigen benoemd. Het is duidelijk dat dit voor de auteur een belangrijke bron is geweest.
In het derde deel schrijft Kevin Prenger over een zestal redders, die ieder uitvoerig worden beschreven in een eigen hoofdstuk. Van een burger die het in een brief aan Herr Reichkanzler in 1933 het opnam voor de Joden, hun rol prees in de ontwikkeling en groei van Duitsland en de anti-semitische wetten bekritiseerde. Het verhaal van de negenjarige Renate Reutlinger, een van de joods vluchtelingen op de MS St. Louis die onder leiding van kapitein Gustav Schröder naar Cuba zou worden gebracht. Maar het schip werd in elke haven werd geweerd en keerde onverrichte zaken terug naar continentaal Europa. Deze moedige kapitein wordt door Yad Vashem erkent als held vanwege zijn '[…] vastberadenheid om zijn Joodse passagiers niet aan hun lot over te laten […]'
In het derde hoofdstuk van dit deel begint Prenger met de verklaring van Hermann Friedrich Gräbe die wordt voorgedragen door de hoofdaanklager in het internationaal Militair Tribunaal in Neurenberg. Een keurige burger die zich aansloot bij de NDSAP omdat Hitler beloofd om orde op zaken te stellen. Gelukkig verloor hij niet zijn rechtvaardigheidsgevoel. Maar door zijn kritiek op de partij kwam hij al gauw in de problemen. Toch werd hij als bouwkundig ingenieur ingezet in Oekraïne na de inval van Duitsland in de Sovjet-Unie. Daar werd hij geconfronteerd met de weerzinwekkende acties van het Duitse leger tegen Joodse burgers. Op een ingenieuze manier en met een niet-aflatende voortvarendheid vanuit zijn functie binnen het Reichsministerium für die besetzte Ostgebiete heeft hij grote groepen Joden uit de klauwen van Einsatzgruppe weten te houden.
Ook komt het verhaal van Otto Weidt aan bod, de eigenaar van een werkplaats voor blinden in hartje Berlijn. Deze held heeft veel Joodse medewerkers aangenomen en in 1942 van de deportatielijsten afgekregen. Via de zwarte markt wist hij veel mensen om te kopen om al zijn medewerkers te voeden. Ook met de hulp van vele andere Duitsers.
'De twee Gestapo-agenten die de inval deden, beschuldigden Maria ervan dat ze een Joods meisje in haar woning verborg. 'U gelooft toch niet dat ik als dochter van deze man Joden verberg? Antwoordde Maria terwijl ze wees naar een portretfoto van haar vader, de fiere Duitse graaf in militair uniform.'
In het afsluitende deel van het boek probeert Prenger het DNA te bepalen van deze, en vele anderen, helden. Hij komt al snel tot de conclusie dat er geen kenmerk bindend is. Niet qua geloof, opvoeding, afkomst of omstandigheden. Een moreel kompas en medemenselijkheid komt in alle lagen van de bevolking voor.
Tijdens elke oorlog, onderdrukking of uitsluiting zullen er altijd moedige mensen opstaan. In de schaduw van Schindler laat ons zien dat in de diepste krochten van de hel toch nog sprankjes licht te vinden zijn. Mensen die als lichtend voorbeeld kunnen dienen. Velen zullen echter onbekend blijven.
Daarom is dit boek waardevol te noemen. Omdat helden nooit mogen worden vergeten. Goed en leesbaar geschreven in de juiste context. Ik kan dit boek iedereen aanraden. Het verdient een groot publiek.
--
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Laat gerust een reactie achter.
Dat wordt zeer op prijs gesteld en we willen graag weten wat je ervan vindt.