R.C. Sherriff - Twee weken weg

Recensie door Roosje

Uitgeverij Atlas Contact

Schwob zomeractie 2021

Een vakantieboek?

Vroeger bestond er het fenomeen vakantieboek: een boek vol verhalen, mopjes, puzzels en dat soort luchtige zaken, om in je vakantie te lezen en te doen en om van te genieten, het onbezorgde leven, los van school en verplicht leren. Vandaar ook de puzzeltjes en mopjes: die waren het ‘dolce far niente’ van je leven als schoolgaand kind.

Is dit boek van Sherriff zo’n roman over het ‘dolce far niente’? Op de voorkant staat een uitspraak van Kazuo Ishiguro over deze roman uit 1931: ‘Een opbeurender roman dan deze kan ik op dit moment niet bedenken.’ Toen ik dat las had ik het gevoel in een soort Joop ter Heul-verhaal terecht te zullen komen. Nou ja, nee, dat dacht ik eigenlijk niet echt. Engelse romans munten vaak uit in een heerlijk soort van humor, onder de oppervlakte maar ook vaak best scherp of ironisch. 

Deze eerste roman van R.C. Sherriff gaat over vakantie vieren van een doorsnee burgerlijk gezin anno 1930, het dolce far niente dat nagestreefd wordt maar waarvan duidelijk wordt dat die niet altijd beleefd kan worden. Misschien is Ishiguro’s uitspraak uit zijn context getrokken - dat zal vast wel; dat gebeurt altijd met dit soort reclamekreten - of las hij toch een ander boek dan ik; en ook dat is zeer wel mogelijk.

De familie Stevens, die bestaat uit moeder Flossie, vader Ernie, oudste zoon Dick, dochter Mary en jongste zoon Ernie, gaat al twintig jaar naar de badplaats Bognor aan de zuidkust en ieder jaar gaat ze naar het pension Zeezicht. Waarom heet Zeezicht zo?

‘Voor hun huwelijksreis hadden ze (meneer en mevrouw Stevens, rdv) kamers gehuurd bij meneer en mevrouw Huggett in de St. Matthews Road, in een pension dat Zeezicht heette omdat je vanuit het wc-raampje de top van de lantaarnpaal op de boulevard kon zien.’ (2021: 17) Dat is humor, toch? Tenminste, ik proestte het uit, alsof ik Joop ter Heul zelf was.

Vakantie is fijn maar het is een hoop geregel en nerveus gedoe: bagage inpakken in de grote hutkoffer, kruiers regelen om die bagage de trein in te krijgen, de treinkaartjes kopen, je druk maken of je in de trein wel bij elkaar kon zitten, of de overstap in Clapham Junction wel goed zou verlopen (idem: kruiers, bagage, bij elkaar kunnen zitten, druk station, angst elkaar kwijt te zullen raken). Maar ook qua huisdieren is het een gedoe met buren die gepaaid en gepoederd moeten worden. Meneer S is wel in zijn comfortzone, nu hij , anders dan op kantoor, alles zelf in de hand heeft; de grotere kinderen Dick en Mary, die zelf al een baan hebben - en misschien voor de laatste keer meegaan - schikken zich nog naar hun ouders, al betalen ze een klein deel van de vakantie mee. Mevrouw S is totaal outside haar comfortzone. Een huisvrouw die tegelijk huismus is, vindt het wel fijn dat zij minder huishoudelijke klussen heeft te doen - maar let op: huishoudelijke klussen blijven er altijd - maar ze is erg onzeker, gewoon omdat ze niet in haar eigen huis is.

Tevens is het pension niet meer dat gerieflijke vakantiehuis dat het vroeger was. Meneer Huggett is niet meer en mevrouw Huggett heeft het op verschillende vlakken moeilijk. Haar gezondheid lijkt achteruit te gaan en financieel krijgt zij het ook niet meer spits. Het huis raakt ouderwets - er is niet overal elektrisch licht - en vervallen - bobbels in de matrassen, het linoleum raakt versleten -.

Vrouwen komen er in dit boek niet zo heel goed af, in ieder geval zijn zij een stuk nerveuzer nog dan de mannen. Natuurlijk, het is de tijd, net wat u zegt (vrij naar Wim Sonneveld). De oudere vrouwen zijn behoorlijk neurotisch en onzeker; zij zijn verre van vrouwen van de wereld. Ze zijn nauwelijks aantrekkelijk - meneer S haalt zijn hart aan bij de barmeid van de pub waar hij iedere avond een pint gaat drinken; nee, hij is zijn vrouw niet fysiek ontrouw, daar is hij te netjes en te precies voor. Maar ook Mary komt er niet zo goed af. Ze is een jaar of 17 of 18 en beleeft op deze vakantie haar eerste liefde. Ze voelt zich saai tegenover een ‘vriendin’ die ze maakt aan het strand en tegenover haar eerste lief, een acteur, Pat, die haar zonder met zijn ogen te knipperen laat zitten. Ze is ook saai, al heeft ze wel de frisheid van een jonge vrouw.

De mannen uit de familie S hebben ook zo hun sores; zij vinden dat zij niet gewaardeerd worden op hun kantoor en meneer S voelt zich als voormalig secretaris van zijn voetbalclub behoorlijk gekleineerd. Dick zit ook op een kantoor en heeft het niet naar zijn zin. Hij besluit tijdens de vakantie iets aan zijn leven te veranderen: hij gaat een avondstudie doen. Hij is feitelijk de meest positieve figuur uit het boek; hij heeft het meeste elan.

De kleinste man van het gezin S is de kleine Ernie, een jaar of 8,9; van hem komen we niets meer te weten dan dat zijn hij perse zijn zeilboot mee wil nemen, ondanks de omstandigheid dat het ding overal in de weg staat. Is dat omdat Ernie nog vertoeft in het leven van de onmondige kinderen of wist de auteur niets aan te vangen met een zo’n jong personage?

Toch wordt er volop van vakantieactiviteiten genoten: ’s morgens spelen vader en de kinderen cricket; na de warme maaltijd ’s middags wordt er gezwommen en op het strand gelegen, maar niet door mevrouw S, die bang is van water - hadden wij anders verwacht? En ’s avonds zijn er de muziektent, de speelhal of een wandeling langs zee. Eenmaal in de vakantie maakt meneer S een lange wandeling in het achterland van een ruime twintig km. Sportief zijn ze! Dick was op lokaal niveau hardloopkampioen en thuis loopt hij na het avondmaal nog een rondje hard. Typisch Engels, denk ik dan.

De roman wordt voorafgegaan door een paar woorden van de auteur zelf, die toneelstukken en filmscenario’s had geschreven, maar een roman, dat lukte hem aanvankelijk niet. Hij besloot gewoon de dingen op te schrijven zoals hij ze zag. De auteur is zelf nadrukkelijk in de roman aanwezig als alwetende verteller. Dat werkt in dit geval heel goed, want hij tilt je als lezer op tot zijn niveau: een soort helikopterview. Dat geeft de roman een emotionele dubbelhartigheid. Enerzijds kun je je als lezer een beetje verkneukelen over de enorme kleinburgerlijkheid van de familie S, die op iedere penny moet letten, die zich zorgen maakt over iedere rimpeling van haar bestaan. Maar ook beleef je hun vakantiegenot, dat er voor een groot deel in bestaat dat zij ieder jaar alles precies zo kopieert als het jaar daarvoor. Daardoor ga je je weer verkneukelen of - zoals ik toch vaak deed - ga je je benauwd voelen of geërgerd door zoveel kleinburgerlijkheid en kleine neuroses. Die kleinburgerlijkheid is soms grappig en soms pijnlijk, zoals wanneer het duidelijk is dat meneer S bepaalde dingen meer doet om bekenden en buren te imponeren dan uit innerlijke motivatie.

In mijn idee is deze roman helemaal niet zo’n happy holidays story. De familie en haar leden staan op de drempel naar een nieuwe tijd: die zonder vakanties in Bognor in pension Zeezicht, zonder de oudste kinderen Dick en Mary, die beiden de leeftijd hebben om uit te vliegen. Deze vakantie is een afscheid van hun leven als gezin. Meneer S beseft dat zijn werkzame leven weinig gelukkige verrassingen meer in petto heeft. Mevrouw S zal nog meer huismusserig worden.

Een bittersweet en weemoedig vakantieverhaal van een uiteenvallend kleinburgerlijk gezin uit een Londense voorstad.

R.C. Sherriff (1896-1975) diende tijdens de Eerste Wereldoorlog in het Engelse leger en verwerkte zijn ervaringen in het toneelstuk Journey’s End (1928). Naast toneelstukken schreef hij een aantal romans en filmscenario’s, die destijds genomineerd werden voor o.a. de Academy Awards en een BAFTA. Twee weken weg verscheen oorspronkelijk in 1931 en verschijnt in juni 2021 voor het eerst in Nederlandse vertaling. (Bron: https://www.atlascontact.nl/auteur/r-c-sherriff/)

Titel: Twee weken weg / The Fortnight in September

Auteur: R.C. Sherriff

Vertaler: Inge Kok

Pagina's: 352

ISBN: 9789025471020

Uitgeverij Atlas Contact

Jaar van uitgave: 1931; 2021