Tilar Mazzeo - Irena's kinderen

Recensie door Marjon Nooij

Uitgeverij Cargo

"Ze was een frèle persoon met een ijzeren geest"

Met dit boek heeft Tilar Mazzeo een zeer indrukwekkend, hartverscheurend en eerlijk verhaal neergezet, gespeend van geromantiseerd sentiment of heldenverering, waarin ze de biografie van de Poolse Irena Sendler een belangrijke plaats geeft. De auteur leidt het boek in met een voorwoord, hetgeen al meteen de verstikkende sfeer weergeeft van de oorlogsjaren in en rond het getto in Warschau.

In de herfst van 1935 heeft, de dan 25-jarige, Irena al een aantal grote politieke overtuigingen. Haar voorbeeld was haar vader die een belangrijke rol heeft gespeeld bij de oprichting van de Poolse Socialistische Partij.

Ze trouwt jong met de katholieke Mietek Sendler, maar dit huwelijk dooft al snel uit. Wanneer Irena wordt toegelaten op de Poolse Vrije Universiteit om maatschappelijk werk te studeren, ontmoet ze Adam Celniker, een Joodse student. Ondanks dat beiden getrouwd zijn groeit er tussen hen een relatie. Op het moment dat ze niet meer vrij samen door het park kunnen wandelen, als blonde vrouw en Joodse man, begint Irena uit protest soms de davidster te dragen.

Wanneer de oorlog een feit is, worden Joden massaal naar het getto gestuurd, waar ze moeten wonen onder erbarmelijke omstandigheden.

"Van de landen die door de Duitsers werden bezet, was Polen op verschillende manieren uitzonderlijk [.....] dat er in Polen bijna onmiddellijk een georganiseerde en vastbesloten guerrillabeweging vorm kreeg, voornamelijk geleid door oudere mannen, door de Joodse gemeenschap en door een aantal dappere vrouwen van alle leeftijden".

"Er vormde zich al een hele ondergrondse staat"

In 1942 krijgt Irena, via de medische ondergrondse, een epidemiebeheersingspas, waarmee ze toegang krijgt tot het getto. Al snel weet ze kinderen uit de afgesloten wijk te smokkelen, waarbij ze hulp krijgt van het ondergrondse netwerk.

Wanneer de deportaties naar Treblinka op gang komen en Joodse gezinnen zich moeten melden op de Umschlagplatz, geven veel ouders hun kinderen af aan Irena, in de hoop dat zij in veiligheid zullen worden gebracht. De kinderen worden verstopt in kisten en ook via het riool weten ze de nazi's te omzeilen. Het haar van de kinderen met een duidelijk Joods uiterlijk wordt gebleekt. Jongetjes die besneden zijn worden gekleed als meisje. Identiteitspapieren worden creatief vervalst, de kinderen krijgen een andere, niet Joodse naam en zelfs katholiek gedoopt. De kinderen worden geplaatst in safehouses, bij vrienden en familie, een klooster en ook bij de leden van de ondergrondse in huis.

Om er voor  te zorgen dat de identiteit van de kinderen bekend blijft voor families, die na de oorlog op zoek zullen gaan, houdt Irena op vloeitjes lijsten bij met alle namen en gegevens van de kinderen.

Het is 21 oktober 1943 wanneer Irena door de Gestapo wordt gearresteerd en gevangen wordt gezet in de Pawiakgevangenis, waar ze wordt ondervraagd en gruwelijk wordt mishandeld. Ze laat echter geen woord los en wordt bevrijd door de ondergrondse. Irena weet zich daarna verborgen te houden voor de nazi's.

Door de onverschrokken acties van de ondergrondse, waarbij Irena de spil is, weten ze uiteindelijk ruim 2000 kinderen te redden uit de handen van de Gestapo.

"In haar geboorteland Polen is Irena Sendler tegenwoordig een heldin, hoewel dat ook een relatief recente postcommunistische ontwikkeling is. Haar verhaal was, net als zoveel verhalen in Polen, decennialang stilletjes begraven"

 "Ze was een frèle persoon met een ijzeren geest"   

"[.....] ze was een organisatorisch wonder"

Warschau had één van de drie grootste Poolse getto's en 3,5 miljoen Poolse Joden zijn slachtoffer geworden van de Endlösung.

Dit boek laat de lezer in een zekere vertwijfeling achter. Natuurlijk is bekend wat de Tweede Wereldoorlog teweeg heeft gebracht, maar de auteur schuwt het niet om in klare taal te vertellen wat zich heeft afgespeeld in en om het getto in Warschau.

Tilar Mazzeo is geschiedkundige en wetenschapper. Ze woont en werkt in Maine en New York en geeft les in het schrijven van non-fictie. Voor dit boek heeft de auteur zeer gedegen onderzoek gedaan, getuige de noten, verantwoording en bibliografie achterin het boek.

Auteur:Tilar Mazzeo

Vertaling: Daniëlle Stensen

Categorie: Literaire non-fictie, volwassenen

Aantal pagina's: 384

Uitgever: De Bezige Bij / Cargo

ISBN: 9789023455769

Verschenen: april 2017

www.uitgeverijcargo.nl