Lucas Zandberg – Rustimo

 

Feestelijk binnengehaald en achteloos afgeserveerd

Het veelbewogen, maar korte leven van een zwarte jongen/man aan het Habsburgse hof van Keizer Franz-Jozef en Keizerin Elisabeth inspireerde Lucas Zandberg (Langezwaag, 1977) voor zijn zevende historische roman. Veel handvatten had Zandberg echter niet; over Rustimo is vrij weinig gedocumenteerd, maar het vermoeden bestaat dat hij rond 1861 in Soedan is geboren. Hoe hij aan het hof van de Egyptische kedive Ismail Pasja is beland, is niet duidelijk. Wel is bekend dat de kedive in 1876 heeft besloten om de jongen cadeau te doen aan de Oostenrijkse Keizerin. Rond deze summiere informatie heeft Zandberg zijn jongste roman geschreven.

Zandberg debuteerde in 2007 met de roman Sisi’s winterlied die in 2015 als bewerkte heruitgave verscheen onder de titel Mijn leven is van mij. Titels die eerder verschenen zijn onder andere De laatste maîtresse, De vergeten prins, De geschiedenis van mijn onvoorstelbare ouderdom en Keizerlijk geel. In 2017 maakte hij met de hedendaagse en satirische roman De rendementsdenker een uitstapje door het huidige onderwijssysteem aan de kaak te stellen. 

Marjon Nooij

Aan zijn moeder en geboorteland heeft Rustimo maar weinig herinneringen en aan het hof van de kedive werd er hoegenaamd geen aandacht aan hem besteed. Eigenlijk prijst hij zichzelf gelukkig dat hij op reis wordt gestuurd naar het Habsburgse hof en de mysterieuze Elisabeth. Geplaagd door zeeziekte wordt de in matrozenpak gestoken Rustimo per schip naar Triëst gestuurd en vervolgt hij zijn reis per trein naar Wenen. Het de zaal binnenrijden van de jongen als ‘surprise’ in een doos met blauwe strik zal naar alle waarschijnlijkheid zo zijn gegaan, maar is naar hedendaagse maatstaven behoorlijk gênant te noemen. 

‘Dan verschijnt boven de rand van de doos het gezicht van een jongetje, donkerder dan zij ooit heeft gezien. Hij staat rechtop, maar komt nog steeds slechts met zijn borst boven de rand van de doos uit.

Valerie blijft staan en kijkt het jongetje verbijsterd aan. Ze had van alles verwacht, behalve dit. Onwillekeurig doet ze een stap terug. Achter zich hoort ze verbijsterd geroezemoes. Ze merkt dat er een gevoel van onbehagen door de kamer gaat.’

Rustimo heeft met zijn vijftien jaar een klein postuur en hij wordt gebombardeerd tot het speelkameraadje van de jonge aartshertogin Valerie, het lievelingetje van haar moeder. In feite is hij de vervanging voor haar ceylonkroonaapje dat vlak daarvoor naar de dierentuin is gebracht, omdat hij tot last was. Aan het hof heeft men echter twijfels en er wordt behoorlijk over Rustimo gepraat, maar Elisabeth wuift het weg. ‘Rustimo doet geen vlieg kwaad.’ Valerie en hij hebben een leuke kindertijd en hij gaat naar school om Duits te leren.

Een anonieme, keizersgezinde briefschrijver probeert zijn zorg te uiten dat Valerie zich met ‘een individu van Afrikaanse afkomst’ met een vermeend andere geloofsovertuiging – dan wel heidens – in het openbaar vertoont, wat ‘ongepast en onverenigbaar is met de waardigheid van het keizerlijke huis’. Om de gemoederen te laten bedaren wordt Rustimo in de leer gestuurd bij een priester en wordt hij gedoopt, waarbij kroonprins Rudolf zijn peetvader wordt en hij de naam Rudolph Rustimo krijgt toebedeeld.

Na een jaar of vijf ontgroeit Valerie haar speelkameraadje. Elisabeth laat zich daarna nog door hem vergezellen tijdens haar reizen, maar dat is van korte duur. Hij wordt een periode omroeper aan het hof, waarna hij achteloos terzijde wordt geschoven. Wanneer Rustimo Aap in de dierentuin opzoekt, beseft hij langzaam ‘wat ze gemeen hebben’. 

De elementen verlies, reis, persoonlijke groei door conflicten en volwassenheid maken van Rustimo een bildungsroman. Rustimo en zijn tragiek zijn psychologisch goed uitgewerkt. Heel fraai is dat de auteur ervoor heeft gekozen om het verhaal in de tegenwoordige tijd te schrijven, zodat de lezer zich gemakkelijker in het hoofdpersonage kan verplaatsen. Zandberg heeft zich terdege geïnformeerd over en ingelezen in het leven aan het Oostenrijk-Hongaarse hof en bouwt het verhaal rustig op met korte hoofdstukken. De perspectiefwisselingen geven ook de invalshoeken en innerlijke conflicten weer van de overige personages, en houden het sfeervolle, vlot te lezen verhaal spannend tot het einde. De hartverscheurende en schurende geschiedenis – een mengeling van feit en fictie – komt heel geloofwaardig over en zou zomaar op deze manier gebeurd kunnen zijn.

Eerder verschenen op Tzum

--

Titel: Rustimo

Auteur: Lucas Zandberg

Pagina’s: 302

ISBN: 9789029553063

Uitgeverij De Arbeiderspers

Verschenen: 18 juli 2025