Ovidius - Metamorphosen

Recensie door Cies

Uitgeverij Athenaeum

Eeuwig veranderende bron van artistieke inspiratie

Metamorphosen  van Ovidius is, samen met onder andere de Bijbel en de Odyssee van Homerus, een van de 'oerboeken' die tot op vandaag schrijvers, schilders, componisten, dichters, regisseurs en beeldhouwers inspireren. Veel van de verhalen die Ovidius vertelt in Metamorphosen  zullen de lezer bekend voorkomen. Zo komen Pygmalion (o.a. G.B. Shaw), Narcissus (o.a. Herman Hesse), Thisbe en Piramus (Romeo en Julia bij Shakespeare) en nog vele anderen uit het pantheon voorbij. 

Ovidius neemt ons mee op een reis door de Romeinse (en dus ook de Griekse) mythologie en geschiedenis. Vanaf het begin der tijden, de Chaos, tot aan zijn eigen tijd, het einde van de Romeinse Republiek rond het begin van onze jaartelling. Dit is een ambitieuze onderneming van Ovidius, omdat zijn publiek bekend is met (bijna) alle verhalen en delen van de geschiedenis die hij gaat vertellen ook al gedaan is door grootmeesters als Homerus en Vergilius. De in het echte leven niet al te bescheiden Ovidius was in de jaren voorafgaande aan Metamorphosen uitgegroeid tot de beste en meest populaire dichter van zijn generatie. Met Metamorphosen wil hij zijn publiek overtuigen dat hij niet alleen de grootste is van zijn generatie, maar dat hij hoort tot het kleine kransje van de hele groten uit de Grieks-Romeinse literaire geschiedenis.

Metamorphosen is een reis vol met bloedvergieten, moord, doodslag, verkrachting, overspel, incest, jaloezie, hebzucht, zelfmoord, zinloos geweld en alle andere uitingen van menselijk gedrag die de Goden verfoeien. Keer op keer is de straf die een van de goden voor dit zondig gedrag geeft een metamorfose van mens naar dier, boom, steen, rots, meer, zee-engte, en ga zo maar door. Dit steeds herhalende patroon, hoe goed ook verteld en hoe inventief en toepasselijk de metamorfoses ook zijn, het gaat na een tijdje lezen vervelen. Tel daar bij op dat na iedere metamorfose Ovidius begint met weer een nieuw verhaal, met nieuwe karakters en het wordt wel duidelijk dat Metamorphosen geen boek is dat je eens lekker in één ruk uitleest. In feite is het een bundel met ongeveer 250 (zeer) korte verhalen die de lezer(es) een beknopte geschiedenis geeft van de Romeinse mythologie en geschiedenis.

De keuze van Ovidius voor de metamorfose als centraal thema van zijn boek legt hij tegen het einde van het boek uit. Hij geeft de filosoof en wiskundige Pythagoras het woord en die legt aan de lezer uit dat alles een ziel heeft.

'Men spreekt van een geboorte, als er iets anders aanvangt dan er was, en sterven is ophouden met hetzelfde-zijn. En toch, het groot geheel blijft wel bestaan, al schuift er nog zoveel van hier naar daar.'

Dit citaat komt uit de redevoering van Pythagoras waarin hij ook een pleidooi houdt tegen het eten van vlees, omdat het beest ook een ziel heeft. Verder geeft Pythagoras ook aan dat het met het Romeinse Keizerrijk zal vergaan als met voorgaande machtige wereldrijken: uiteindelijk zullen zij allemaal vergaan, ook het Romeinse Keizerrijk is niet voor eeuwig en altijd.

Kort na de publicatie van Metamorphosen  werd Ovidius verbannen door keizer Augustus.

Of dat iets te maken heeft met het voorspellen van de toekomstige metamorfose van het Romeinse Keizerrijk of dat Ovidius heel die verbanning zelf heeft verzonnen, daar zijn de historici het niet over eens. Wat we wel weten is dat er van het Romeinse Keizerrijk niet zo heel meer over is en dat Ovidius met Metamorphosen een blijvende literaire klassieker heeft geschreven die het verdient om door ons keer op keer gelezen te worden. 

Titel: Metamorphosen

Auteur: Ovidius

Vertaling: M. d' Hane-Scheltema

Genre: Poëzie

Pagina's: 447

ISBN: 9789025368487

Uitgeverij Athenaeum

Verschenen: deze editie 2011