Hans Boland - Hij kan me de bout hachelen met zijn vorstendommetje, over Anna Karenina en de kunst van het vertalen

Recensie door Marjon Nooij

Uitgeverij Pegasus

Een kijkje in de keuken van de vertaler

Na het voltooien van zijn nieuwste vertaling van de roman Anna Karenina van Lev Tolstoi (1828-1910) heeft Hans Boland (1951) zich toegelegd op het schrijven van het informatieve boekje; Hij kan me de bout hachelen met zijn vorstendommetje, waarin hij uitleg geeft hoe hij te werk gaat en over de keuzes die hij heeft gemaakt in deze vertaling en in het algemeen over het vertalen van Russische literatuur, zijn grote passie.

Dat taal überhaupt zijn passie is blijkt uit het feit dat hij aftrapt met de wens dat er in het middelbaar onderwijs weer aandacht besteed zou moeten worden aan het vertalen van teksten. Hierdoor zou er meer taalgevoel, -beheersing en -bewustzijn gecreëerd worden en slordig taalgebruik tegengegaan.

Taal is natuurlijk een dynamisch iets en het zal altijd blijven veranderen, maar de verarming van de Nederlandse taal, die tegenwoordig zo vaak te vinden is op bijvoorbeeld de sociale media, is mij in ieder geval een gruwel, dus onderschrijf ik dit volmondig.

Boland is een groot voorstander van een vrije vertaling die zijns inziens de context meestal meer recht doet dan letterlijk vertalen, waarbij bijvoorbeeld woordgrappen en gezegden hun kracht zullen verliezen, omdat deze niet letterlijk cq woordelijk gebruikt worden in de Nederlandse taal. Het is hierbij evenwel belangrijk dat de context en authenticiteit van het verhaal behouden blijft.

'Want literair vertalen is een kunst en vrijheid is de grondslag van het artistieke genie.'

De klassieker Anna Karenina verscheen in 1877. Het wordt gezien als een van de allergrootste literaire werken en is tot op heden een roman die wereldwijd nog steeds graag gelezen wordt. Over de vraag wat nou precies het grote geheim is van de aantrekkingskracht van dit werk, heeft menigeen zijn hoofd gebroken en een antwoord is niet gemakkelijk, zelfs onmogelijk te geven. Toch zijn er vele kritieken verschenen en evenzoveel meningen.

'Voor mij persoonlijk is het grootste raadsel van Anna Karenina - en van alle  andere schitterende verhalen van Tolstoi, Oorlog en vrede niet uitgezonderd - dat een bijna gênante ideeënarmoede de basis kan zijn voor een fabelachtig literair monument.'

Wat dit boekje uitermate pakkend maakt is dat Boland de lezer meeneemt in het verhaal van Karenina en uitgebreid aandacht besteedt aan Tolstoi en zijn werk. Hij geeft een helder inzicht in de synopsis, opbouw van het boek, thematiek, motieven, personages en dergelijke. Tevens geeft de auteur per hoofdstuk aan waar hij mee heeft geworsteld tijdens de vertaling, welke keuzes hij heeft gemaakt en waarom. Enige kennis van literaire terminologie is handig, maar verduidelijking is natuurlijk ook te vinden op Google.

Het is op twee manieren te gebruiken: als voorbereiding op het lezen van Anna Karenina - let wel; dan zijn er wel spoilers te lezen - of naderhand om meer verdieping te vinden in datgene wat je hebt gelezen.

Als epiloog is een gedicht opgenomen van Anna Achmatova, wiens werk Boland - die in 2015 de Martinus Nijhoff Vertaalprijs uitgereikt heeft gekregen - ook heeft vertaald.

In een prettig leesbare stijl maakt Boland Anna Karenina nog mooier, begrijpelijker en geeft het de lezer de kans om veel dieper te duiken in dit Russische meesterwerk en het wel en wee van Anna en Vronski. Een schitterende aanvulling!

Titel: Hij kan me de bout hachelen met zijn vorstendommetje, over Anna Karenina en de kunst van het vertalen

Auteur: Hans Boland

Pagina's: 128

ISBN: 9789061434306

Uitgeverij Pegasus

Verschenen: januari 2017