vrijdag 17 januari 2020

Burhan Sönmez - De onschuldigen

Recensie door Marjon Nooij
Uitgeverij Orlando



Weemoed, wraak en liefde 

Waar het boek 'Istanbul, Istanbul' de politieke situatie in Turkije aanhaalt, verhaalt Burhan Sömnez in 'De onschuldigen' over meer nostalgische herinneringen en overleveringen uit de jeugd van de Koerdische vluchteling Brani Tawo. Zijn verhaal dient als het ware als de omlijsting voor de verhalen die hij vertelt, waardoor het hier, in de ruimste zin van het woord, om een raamvertelling gaat.

Burhan Sönmez (1965) is een Turks-Koerdisch auteur, die als jurist werkzaam is geweest, maar om politieke redenen zijn land heeft verlaten en tien jaar in ballingschap heeft geleefd in Engeland. Tegenwoordig pendelt hij tussen Turkije en Engeland. In 2017 heeft hij de onderscheiding ontvangen met de Disturbing the Peace-prijs, die wordt toegewezen aan auteurs die door hun werk gevaar lopen.

Al twee jaar loopt de fotograaf Tatar over de vlakten van Anatolië om dorpjes te bezoeken waar hij tegen betaling foto's maakt van de bewoners. Wanneer hij dezelfde route nogmaals loopt om de foto's bij hen af te leveren, stuit hij op de uitgemergelde Ferman die zich al zestien jaar verborgen houdt in de grotten van de verlaten rotsgebieden. Tatar maakt contact met hem, vertelt over zijn missie en laat hem enkele foto's zien. Hierop reageert Ferman geschokt als hij een foto van Aysa ziet, zijn verloren geliefde en de reden waarom hij zich al zolang verborgen houdt voor de buitenwereld. Maar Asya is ook een goede vriendin van Tatar, een innige vriendschap die lang geleden is ontstaan toen Asya nog een klein meisje was.

'Wie zich neerlegde bij zijn lot hoefde alleen nog maar op het moment van de dood te wachten. Ferman groef een graf voor zichzelf. Ernaast ontstak hij een vuur en zong volksliedjes. Alsof zijn verstand verliezen hem enige troost bood, raakte hij gewend aan zijn eenzame bestaan. Hij leefde zo voort tot zijn kennismaking met Tatar de fotograaf. De poort naar de tuin van het lot was nog niet dicht.'

Hiermee begint deze caleidoscopische roman vol weemoedige verhalen van Brani, die zijn land is ontvlucht en zich inmiddels een jaar of zeven geleden in Cambridge heeft gevestigd, nadat hij een aanvaring met de Turkse politie heeft gehad. Daardoor lijdt hij aan een slaapstoornis, die hem behoorlijk uitput, maar vindt zijn troost in de filosofie van Wittgenstein.

'Maar Wittgenstein wilde niet als zodanig (als filosoof tt) bekendstaan. Soms was hij een communist, andere keren racist en weer andere keren een krijgsgevangene van het Italiaanse leger. Naar zijn overtuiging was hij een groot zondaar en hij zei altijd dat God, die hij met een kwaadaardige rechter vergeleek, hem niet zou sparen.'

In een antiekwinkel is Brani op zoek naar eenzelfde camera als Tatar vroeger gebruikte en die hij zijn moeder cadeau wil doen. Daar ontmoet hij een jonge vrouw. Het toeval wil dat de Iraanse studente Feruzeh die dag op hetzelfde bruiloftsfeest uitgenodigd is en ze maken opnieuw contact met elkaar. Vanaf dat moment zijn ze vrijwel onafscheidelijk, waarbij hun vriendschap zich verdiept in de poëzie die zij Brani voorleest en de vele herinneringen en verhalen over de mensen uit zijn jeugd die hij Feruzeh vertelt. Totdat... Feruzeh op een dag per sms vertelt naar Iran te moeten gaan en hij te laat komt om afscheid te nemen.

Langzaam maar zeker ontrolt zich het leven van Brani zich door middel van de vele verhaallijnen over diverse personages, die steeds meer in elkaar grijpen en een gestaag een completer beeld geven van zijn leven, met als leidmotieven de dood en weemoedig terugkijken op dat wat is geweest. De auteur heeft deze schitterende, melancholieke roman een voorzichtig magisch realistische twist gegeven, die zich uit in de voorspellende gave van de - met de helm geboren - kleine Asya.
Ondanks de afgrijselijke ervaring die Brani heeft meegemaakt, blijft de liefde voor zijn vaderland overeind staan.

'Toen ik hier aankwam, was er een redelijk grote kans dat ik zou sterven,' zei ik. 'Nu ben ik een tak die opnieuw uitloopt.'

Heel mooi is de slotscène die eerder in het boek ook al is voorgekomen. De dialogen zijn heel helder en drukken de diepste gevoelens uit, zonder ze uit te kauwen. Show, don't tell!
Geheel ten onrechte is er aan deze briljante, gelaagde roman nog veel te weinig aandacht besteed en mijn dringende advies is dan ook; léés dit wonderschone, filosofische en indrukwekkende boek. En boek met vele verhalen die om elkaar heen draaien en in die verhalen reist de protagonist tussen heden en verleden.

Titel: De onschuldigen
Auteur: Burhan Sönmez
Vertaling: Rene van Veen
Pagina's: 224
ISBN: 9789493081208
Uitgeverij Orlando
Verschenen: september 2019

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Laat gerust een reactie achter.
Dat wordt zeer op prijs gesteld en we willen graag weten wat je ervan vindt.