Uitgeverij Karmijn
De vader
des vaderlands
Willem van
Oranje is wel altijd mijn grote held geweest, vanaf het moment dat ik de
meester op de basisschool over hem hoorde vertellen en ik in mijn
geschiedenisboek over hem las, dacht ik: dit is de man die ons land heeft
gesticht! Amerikanen zijn altijd trots op hun land en hun leiders, hun
stichter, maar bij ons zijn we daar niet zo van, van dat gedoe van verering en
herdenking. Een beetje treurig is dat wel, vind ik. Onze stichter, de vader des
vaderlands was bovendien een religieus tolerant mens, heel anders dan zoon
Maurits, maar die had meer politieke redenen zich religieus te profileren.
Jarenlang waren
zijn iconische en fictieve woorden mijn mantra: ‘Mon Dieu, Mon Dieu, aye pitié de moy et du pauvre peuple.’ (2018: 320; in het toenmalige Frans). En in
het Diets van toen: ‘Mijn Godt, ontfermt
U mijnder ende uwer ermer ghemeynte’ (ib.) Pas latere bronnen vermeldden
deze laatste woorden. Een beetje een zwijmelaar ben ik altijd wel geweest ;-) Ik
vond het als kind wel wat vreemd dat de vader van ons land Frans sprak en geen
Nederlands. De meester had vast niet verteld dat er in de hogere standen Frans
werd gesproken, dat het Frans een soort lingua franca was.
De Graaf brengt ons met beide benen terug op de grond: ‘Willem werd (...) doelbewust geframed als de goede herder die de grondwaarden van de Republiek met zijn leven heeft beschermd en daarvoor was op het moment van de moord ook alle reden, want het scheelde maar weinig of het statenbondje zou onder de voet gelopen worden.’ (ib.: 321) Ja, de vrede met Spanje zou nog jaren op zich laten wachten.
 |
Willem van Oranje door
Anthonie Mor
omstreeks 1554
|
Het is wel een
beetje raar om een bespreking van een biografie met iemands dood te laten
beginnen. Ik ga natuurlijk de inhoud van deze biografie van Ronald de Graaf
niet dunnetjes navertellen. Ik nodig iedereen die geïnteresseerd is van harte
uit dat zelf te doen, dat ligt natuurlijk veel meer voor de hand.
Ik heb deze
biografie met veel plezier gelezen maar ik moest er wel heel goed mijn aandacht
bijhouden, en dat terwijl ik redelijk op de hoogte ben van de Republiek in de
zeventiende eeuw. Natuurlijk gaat het leven en werk van Willem van Oranje
vooraf aan die zeventiende eeuw. Het is met historische studies altijd wel zo dat
je goed moet lezen en dat er een heleboel
namen voorbijkomen die je niet kent, ook al ken je er een hoop wel. Ook was
deze Willem van Oranje geen lieverdje, maar misschien was hij toch iets
idealistischer dan veel andere mensen uit die tijd. Hoe dan ook is het voor ons
land een heel belangrijke periode geweest. Hmm, dat klinkt wel een beetje erg
obligaat; zo bedoel ik het niet!
Waarom wilde
Ronald de Graaf het zoveelste boek schrijven over Willem van Oranje? De Graaf
geeft zelf aan dat er in de loop der tijd ca. 400 boeken, pamfletten e.d. over
Willem I verschenen zijn. Dat is vermoedelijk nog een stuk minder dan over
Napoleon, oeps, dat weet ik helemaal niet, maar dat ligt wel voor de hand. Voor
de ontwikkelingen binnen Europa was onze Willem wel iets minder belangrijker
dan iemand als Napoleon maar zeker niet helemaal onaanzienlijk.
 |
Willem van Oranje kort
voor zijn dood
|
De Graaf beoogt
met zijn studie vooral een biografisch portret te willen geven. De persoon
staat centraal in dit boek en niet de sociale, politieke en religieuze
situatie. Willem begon zijn leven als rijke prins - uit een zeer kinderrijk
gezin - die zijn familie en huis (Hausmacht
is de term die De Graaf hiervoor gebruikt) op de kaart wilde zetten, werd
vervolgens rebellenleider en stierf als invloedrijkste dienaar van de Staten
Generaal van een nieuw land. (ib: 17).
Voor deze
biografie werden nieuwe bronnen gebruikt. De Graaf vond in Duitse archieven de
persoonlijke correspondentie tussen Willem van Oranje en zijn grote vriend, Günther
van Schwarzburg. Deze man was behalve zijn vriend tevens zijn vertrouweling en
zijn zwager.
Vindt deze
biografie zijn eigen plek binnen de omvangrijke stukken en boeken over Willem
van Oranje? Om die vraag te kunnen
beantwoorden zou je een nieuwe studie moeten doen, en dat lijkt me een schier
onmogelijke zaak. Wat mij betreft mogen er best nog meer boeken en studies
verschijnen over de stichter van ons land. Ik heb dit boek graag gelezen!
Auteur
Ronald de Graaf
(Hardegarijp,1961) promoveerde op Oorlog
om Holland
Hoe kwam je op het idee?
Vier jaar
geleden vroeg een journalist of ik vond dat hij een oorlogsmisdadiger was. Om
antwoord te kunnen geven, wilde ik mij goed erin
verdiepen want iedereen roept maar wat. Die journalist vertelde mij dat in 2018
twee speelfilms en tentoonstellingen over Willem zouden zijn. Van het een kwam
het ander.
Maar waarom een biografie? Zijn er niet al andere
biografieën?
Klopt, maar die
zijn op bepaalde punten verouderd. Er is de laatste twintig jaar veel over hem
en zijn Spaanse vijanden geschreven, dus daar begin je al mee. Ik wilde een dun
boekje schrijven, maar toen ontdekte ik nieuwe brieven in Duitsland. Deze zijn
van en aan Günther, die met Willems zus Catharina was getrouwd. En Günther was
Willems boezemvriend, raadgever en soms zijn partner in crime.
Dus dat werd
een reis naar zijn archief in Thüringen. Toen ik die had gelezen vond ik in Den
Haag in het koninklijk huisarchief weer andere brieven tussen Günther en graaf
Jan, de broer van Willem en Catharina.
En dan verschijnt er ineens een hele andere Willem
van Oranje?
Dat niet, maar
je komt veel dichterbij hem, het wordt persoonlijker. Ze hebben het over het
society leven, over kaarten en gokken, – wist je dat een edelman drie flessen
wijn per dag dronk? −, zelfs over seks en vriendinnen, maar ook over de
nieuwste koets die heel stil loopt. Willem tenniste als een van de eersten met
rackets. Sommige brieven zijn intiem, bijvoorbeeld als Günther Willem
condoleert na de dood van diens jonge vrouw. Andere zijn juist spannend want
Günther hielp Willem om in opstand tegen Spanje te komen.
Dus je hebt eigenlijk Willems boezemvriend in
Duitsland ontdekt?
Inderdaad.
Was het makkelijk? Hoe zien die brieven er uit?
Nee, ze zijn
door Günther geschreven in een soort Saksisch dialect in een slordig 16de eeuws
handschrift. Zijn secretaris schreef wel netjes. Maar soms kon ik stukken
helaas niet ontcijferen. Gelukkig schreef Willem wel heel leesbaar, maar ook
niet in het Nederlands. Hij had dezelfde leraar als Catharina en ze hebben ook hetzelfde
handschrift, dat is wel grappig.
Moeten de geschiedenisboeken nu herschreven worden?
Dat hoeft nog
niet, maar je ziet wel hoe ze samen met de geuzen via opstandjes en de landing
in Den Briel een oorlog begonnen, die leidde tot het afzetten van koning Filips
en dat was spectaculair.
Zelfs de
Amerikaanse revolutie is erdoor beïnvloed.
En, was hij een oorlogsmisdadiger?
Hij was zeker
geen heilige, maar om te weten of hij een oorlogsmisdadiger was, moet je
eigenlijk het boek lezen.
Titel: De
prins. Willem van Oranje, 1533-1584
Auteur: Ronald
de Graaf
Pagina's: 256
ISBN: 978 9492 168 191
Uitgeverij
Karmijn
Verschenen: maart
2018
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Laat gerust een reactie achter.
Dat wordt zeer op prijs gesteld en we willen graag weten wat je ervan vindt.