Daniel Mendelsohn-Een odyssee. Een vader, een zoon, een epos.

Recensie door Tea van Lierop

Uitgever De Bezige Bij

                                                                          ‘Verwacht het onverwachte’*

Een onweerstaanbaar, tijdloos verhaal,

zo zou ik de inleiding graag willen beginnen. Soms tref je een boek dat in alle opzichten weldadig aanvoelt, dit is zo’n boek. Zoals de titel al vertelt is dit een vader-zoonboek met als rode draad De Odyssee van Homerus. Of andersom, zo kun je hem ook lezen. Het motto luidt: ‘Voor mijn moeder’ en wie het boek uitgelezen heeft begrijpt waarom.

De 81-jarige Jay Mendelsohn schrijft zich in voor een universiteitsseminar over de Odyssee, gegeven door zijn zoon, schrijver en classicus Daniel. De reden is dat hij zijn kans wil pakken om meer kennis over de klassieke literatuur te vergaren, maar minstens zo belangrijk is dat hij zijn zoon beter wil begrijpen. Door dit seminar en de ‘Odysseus cruise’ over de Middellandse Zee, leren vader en zoon naar elkaar luisteren en elkaar meer begrijpen.

Jay en David

Wanneer een 81-jarige tussen jonge studenten in de collegebanken zit, kun je dat rustig bijzonder noemen. David is bang dat dit wel eens gênante situaties op zou kunnen leveren. Hoe zal zijn vader zich gedragen? Blijft hij zo negatief over Odysseus? Hoe vat hij de interpretaties van David op? 

 

Gedurende de tijd komen antwoorden op al deze vragen en pas veel later zal blijken dat Jay graag met de trein ging, in plaats van met de auto, om te kunnen praten met de jonge studenten over Odysseus en dus over het leven, want dat is het, Odysseus heeft ons heel wat te vertellen. Door zijn mythische status zou je bijna vergeten dat hij een mens van vlees en bloed was, een vrouw liefhad, vader was van een zoon, zoon was van een vader en keuzes moest maken wanneer hij verleid werd door Calypso en Circe.

Edward Burne-Jones - Circe Pouring Poison into a Vase and Awaiting the Arrival of Ulysses

                                                    

Proëmiuim

Eén van leermomenten is het bestuderen van een proëmium, inleidende regels om het publiek te laten weten waar het epos over gaat. Die van De Odyssee bestaan uit 10 regels.

‘Muze, vertel van de man van de vele listen die wijd en

zijd moest zwerven nadat hij het heilige Troje verwoest had;

vele steden bezocht hij en leerde de mensen daar kennen,

en hun gedrag, maar op zee moest hij tal van kwaden verduren,

toen hij vocht voor ’t behoud en de wederkeer van zijn mannen.

Maar hoe graag hij ook wilde, hij kon zijn mensen niet redden,

dwazen, door hun roekeloosheid te gronde gericht, aangezien zij

als verblind van het vee van zonnegod Helios aten.

Daarom ontnam hij aan heel hun getal de veilige thuiskomst.

Dochter van Zeus, vertel, en begint u maar waar het u uitkomt.’

De auteur legt uit waarom het eten van die verboden runderen zo belangrijk was en welk verband er is met ‘de vrijers’ die Penelope belagen. En dit is nog meer één van de talloze verklaringen die duizelingwekkend interessant zijn en waarbij je als lezer het gevoel krijgt dat de auteur ‘blaartrekkend briljant’** kan vertellen.

De reis

De cruise over de Middellandse Zee zal uiteindelijk niet helemaal volgens plan verlopen, Ithaka kan, vanwege een staking, niet bereikt worden. David krijgt het verzoek de tijd die nu over is te vullen met het voordragen van een gedicht van Konstantinos Kavafis. Men had vernomen dat David dit gedicht getiteld ‘Ithaka’ onlangs had vertaald en het zou mooi aansluiten bij het programma, misschien kon hij er ook nog een praatje over houden? En zo gebeurde het dat het gedicht over reizen en reisdoel onderwerp van gesprek werd, ondanks dat het een cliché is om het reizen als belangrijker te bestempelen dan de eindbestemming.

Educatief

Voor kenners van De Odyssee zal het boek als ‘thuiskomen’ aanvoelen. De manier waarop de auteur de verhalen van Odysseus uitlegt en verdiept, scheidingen aanbrengt in de boeken, Griekse begrippen verklaart en weer verbindt met gebeurtenissen in eerdere of latere boeken van De Odyssee, is ook goed besteed aan de lezer die het epos nog nooit gelezen heeft. Dan kan het beschouwd worden als een schitterende inleiding. Kortom, je voelt je als lezer zeer comfortabel in de collegebank en leest, leert en wordt verrijkt.

Dit boek over liefde, oorlog, vader, zoon, eenzaamheid, mythologie, oudheid, vermommingen, betekenis en nog veel meer heb ik van a tot z intens beleefd. De eerlijkheid van de auteur, het voortschrijdend inzicht van vader en zoon en de liefdevolle observaties zorgen voor een subliem en tijdloos verhaal over mensen. Ontroering, bewondering, verbazing wisselen elkaar af en vormen samen een intens fijne leeservaring. Echt, ik kan dit boek alleen maar aanraden.

De auteur

Daniel Mendelsohn is een bekroond auteur, literatuurcriticus, vertaler, classicus, en docent aan Bard College in New York. Hij schrijft voor onder meer The New York Times, Esquire en Newsweek, en is vaste boekenrecensent voor New York Magazine. Zijn roman Verloren (2006) werd bekroond met verschillende prijzen in binnen- en buitenland, waaronder de National Jewish Book Award, de National Book Critics Circle Award, en de Prix Médicis. In Engeland is Een odyssee genomineerd voor de Baillie Gifford Prize for Non-Fiction 2017. (bron: De Bezige Bij)

Titel: Een odyssee. Een vader, een zoon, een epos.

Titel oorspronkelijk: An Odyssey

Auteur: Daniel Mendelsohn

Vertaler: Peter Verstegen

Uitgever: De Bezige Bij

ISBN: 9789403110608

Pag.: 372

Genre: non-fictie

Verschenen: (deze editie) 2018

* Citaat dat meerder keren voorkomt in het boek.(de eerste keer op blz. 20 e-book)

** Deze kwalificatie gebruikte Froma, David’s mentrix tijdens zijn studie en wordt door David regelmatig gebezigd.