Recensie door Roosje
Uitgeverij De Arbeiderspers
Zoektocht door de zondvloed
Uitgeverij De Arbeiderspers
Zoektocht door de zondvloed
In
haar eentje rijdt ze door Frankrijk, het land van jeugdvakanties in
de buurt van Nîmes en het Romeinse aquaduct, met als vertrekpunt
Parijs, de stad van haar studie kunstgeschiedenis, de lichtstad waar
iedereen zich op zijn gemak voelt, maar geen vreemdeling zich thuis.
Haar vader is gestorven en haar moeder heeft haar niet op tijd
gebeld; Ella heeft hem niet zien sterven.
‘Haar
vader moest hebben gemerkt dat er niemand aan zijn bed zat, zelfs
toen hij niet meer bij bewustzijn was. Hij had alleen de oversteek
moeten maken. Ze wist niet of hij zich tot zijn laatste snik had
verzet of zich toch nog had kunnen verzoenen met zijn einde.’
(2018: 22)
Pelgrimage
De
relatie met haar moeder is op zijn zachts gezegd koel. Haar vriend
heeft een time-out in hun relatie afgekondigd, haar zoon studeert bij
zijn vader in Amerika. Niets houdt haar thuis. Onrust kruipt in haar
leden, in haar hart en in haar hoofd.
Ze
wil een beetje op haar gemak door Frankrijk toeren en onderweg oude
kerken en stoffige musea met kunstschatten bezoeken en zien waar het
lot haar brengt.
Natuurlijk
hoopt Ella met deze pelgrimage verlossing te vinden of in ieder geval
een paar aardige mensen en fijne wandelingen.
La
douce France... où il pleut : alsmaar, alsmaar en nog meer: stortbuien,
miezerbuien, hagel, sneeuw, het klaart gewoon niet op, il pleut tous
les temps.
Sans
soucis
In
haar gedachten aan haar vader en moeder duiken de vakanties van
vroeger op, toen zij haar eerste liefde leerde kennen: de Franse Marc,
een jongen die daar woonde. De wereld leek onbekommerd in de
zinderende zon, met zwemmen in de rivier en duiken van de rotsen,
maar zo sans soucis bleek Ella’s wereld bij nadere beschouwing toch
niet te zijn.
Door
Ella’s hoofd spelen gebeurtenissen uit het nu, hoe zij zich voelt,
en zo eenvoudig is dat helemaal niet, de gebeurtenissen op de
vroegere vakanties, de gebeurtenissen uit haar hele leven, waarin zij
zich niet makkelijk bewoog.
Daardoorheen
speelt een familieverhaal: een overgrootmoeder van vaders kant zou
misschien iets hebben gehad met een schilder die Ella bewondert.
Onderweg
komt zij fijne mensen tegen die het goed met haar voorhebben: een
Spaanse kunsthandelaar, een Amerikaans echtpaar. De Spanjaard is
getrouwd maar er is een verre en vage aantrekkingskracht tussen hen.
Contact blijkt niet toch zo makkelijk in deze tijd van constant
online zijn.
Kierkegaard
Het
verhaal barst bijna uit zijn voegen vanwege de vele intertekstuele
verwijzingen en allusies: die uit de kunst en kunstgeschiedenis, die
uit de filosofie - Kierkegaard: ‘Het leven wordt achterwaarts
begrepen....’- , uit de letterkunde, uit de muziek. Ik geloof dat
ik het ‘panta rei’ van Herakleitos gemist heb. Vermoedelijk lag
deze pre-Socraat een beetje te veel voor de hand om op te voeren in
een verhaal waarin water zo’n centrale rol speelt.
Aqua
Water,
water, water; de regen, de hagel, de sneeuw, de rivier, het water uit
de rivier, zwemmen, duiken, water dempt het gehoor, levenbrengend
water, levennemend water, het oude aquaduct, de waterweg van de
Romeinen, water in de moederschoot, water waar Ella zich veilig
voelt. Water komt, water gaat, rivieren temmen met hun oevers het
water, nooit is het water hetzelfde. Na de zondvloed krijgen
overlevers een hernieuwde kans op leven. Maar ook is het water de
stroom van haar tranen - denk aan Alice in wonderland, die bijna in
haar zoute tranen verdrinkt - . De tranen die ze maar niet krijgt
geplengd na de dood van haar vader. Hij is haar schielijk ontnomen;
hij is gestorven zonder haar aanwezigheid. Die tranen stromen na zijn
dood uit de hemel de rivier van haar jeugd in. Regendruppels:
vervangtranen. Tranen die Ella ook moet laten om zichzelf. Mededogen
met jezelf. En vervolgens: je verdriet kunnen laten zien aan je
naasten.
Ella
ontdekt veel op haar zoektocht door de zondvloed.
 |
Shade
and Darkness - the Evening of the Deluge door William Turner
|
Ambivalent
Ik
ben een beetje ambivalent over dit boek. Aan de ene kant heb ik het
met plezier gelezen, aan de andere kant vond ik het niet heel erg
origineel. Ik moest me door een hele berg sigaretten en glazen witte
wijn heen worstelen, motieven die te veel voor de hand liggen bij
iemand die emotioneel de weg kwijt is. De vermenging van de
verschillende verhalen: jeugd thuis, jeugd in Frankrijk, moeilijke
relaties in het nu, de speurtocht naar de overgrootmoeder, etc, dat
vond ik heel goed geschreven. Op die manier wordt de lezer de
piekerende en somberende vrouw met de klei aan haar wandelschoenen,
haar stiekeme sigaretten alsof ze nog een puber is, haar immense
aanbidding voor sommige religieuze reliëfs uit de middeleeuwen,
miniaturen en abstracte schilderijen niet zo snel moe.
Het
onderwerp is op de een of andere wijze aantrekkelijk: een vrouw zoekt
zichzelf na de dood van haar vader. Dat is een thema dat vast meer
mensen - vrouwen? - aanspreekt.
De
uitwerking is niet overal even origineel, een beetje doorsnee en dat
vind ik jammer.
Maar
ze schrijft echt heel goed, Joke Hermsen, en ze heeft veel
uitstekende boeken geschreven. Ik ken haar vooral door haar
filosofisch essay over de tijd, of beter gezegd over de tijd nemen,
Stil de tijd. En in zeker zin gaat de roman Rivieren keren nooit
terug ook over de tijd.
‘Ze
had een duik in de tijd durven nemen en daar de stenen van haar
verleden opgedoken. Ze had gewoon wat kiezels van de rivierbodem
geraapt en die vervolgens in een paar zinnen over het water gezeild.
Alle verdriet kan gedeeld worden kan gedeeld worden indien opgenomen
in een verhaal, zei een vrouwelijke stem die uit de rivier opsteeg,
en ja, ze had gelijk: taal, beelden, muziek, dat alles is ook
familie.’ (ibid.: 261)
Over
de auteur
Joke
Johannetta Hermsen (Middenmeer, 29 juli 1961) is een Nederlandse
schrijfster en filosofe.
Joke
Hermsen studeerde literatuur en filosofie in Amsterdam en Parijs.
In
1998 debuteerde Joke Hermsen met de roman Het dameoffer,
gevolgd door de historische roman Tweeduister (2001), die
tijdens het Interbellum speelt en onder meer de levens van T.S.
Eliot en Virginia Woolf tot onderwerp heeft. Naast romans,
schrijft Joke Hermsen ook essays over kunst, literatuur en filosofie.
In februari 2008 verscheen haar roman De liefde dus, over de
18e-eeuwse schrijfster en filosofe Belle van Zuylen. Eind 2009
verscheen haar essaybundel Stil de tijd. Pleidooi voor een
langzame toekomst. Dit boek beleefde binnen enkele maanden menige
herdruk en werd in 2011 bekroond met de Jan Hanlo Essayprijs. In
2014 verscheen de essaybundel Kairos. Een nieuwe bevlogenheid.
Voor de Maand van de Filosofie in 2017 schrijft zij het essay
Melancholie van de onrust.
Hermsen
houdt regelmatig lezingen over literatuur, filosofie en
maatschappelijke kwesties.
Auteur:
Joke J. Hermsen
Titel:
Rivieren keren nooit terug
Uitgever:
de Arbeiderspers
264
pagina's
februari
2018
ISBN10
9029505437
Literatuur & Romans Literaire romans
Literatuur & Romans Literaire romans
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Laat gerust een reactie achter.
Dat wordt zeer op prijs gesteld en we willen graag weten wat je ervan vindt.